Geforceerd gebruik van AI zorgt voor extra weerstand bij werknemer

Er zijn legio voorbeelden te noemen waarin het gebruik generatieve AI tot aanzienlijke productivieitswinsten leidt. Denk bijvoorbeeld in aan het doorzoeken van duizenden juridische documenten op enkele relevante passages. Een mens doet hier mogelijk dagen over, terwijl een goed ingerichte AI-bot het binnen minuten klaarspeelt.

Tegelijk zijn er ook voldoende voorbeelden te noemen waarbij de inzet van AI niet zo zeer leidt tot tijdswinst of verbeterde productiviteit. Zo toonde een studie onlangs aan dat het coderen met AI in sommige gevallen zelfs langzamer is dan puur menselijk handwerk.

Het aparte aan dat laatste onderzoek is dat de deelnemers die AI gebruikten wel het idee hadden dat ze productiever waren, terwijl ze dat in realiteit niet waren. En dat beeld lijkt over het algemeen te spelen bij bedrijven die de van hun werknemers vereisen dat ze kunstmatige intelligentie in hun werk toepassen. Maar dat kan logischerwijs ook leiden tot de nodige weerstand.

Van programmeur tot manager van een AI-kleuter

In de subreddit r/womenEngineers werd onlangs de stelling 'Being forced to use AI makes me want to leave the industry' neergelegd. De weerstand van werknemers word hierin duidelijker vanuit meerdere punten. Zo stelt een redditor dat ze het verschrikkelijk vindt dat haar baan is veranderd van programmeur naar manager van een middelmatig presterende AI-kleuter. 

Een ander geeft aan dat ze het liever niet wil gebruiken vanuit milieu-oogpunt. Ze werkt aan het bouwen van gebouwen die minder CO2-verbruiken, waardoor ze het onlogisch vindt om een tool te gebruiken die juist enorm veel van het broeikasgas de wereld in helpt.

Onderzoek naar weerstand tegen nieuwe technologieën

Nu is de stelling op Reddit niet meer dan anekdotisch bewijs te noemen. Het gaat immers slechts om enkele mensen. Toch doet een simpele zoektocht op het sociale netwerk meer stellingen van dezelfde insteek vinden. En dat is logisch, want er zijn vaker onderzoeken gedaan naar de effecten op werknemers van het verplicht gebruik laten maken van nieuwe technologieën.

Uit een in dit jaar gepubliceerd onderzoek naar de redenen waarom mensen zich verzetten tegen digitale transformaties, waardoor deze zelfs helemaal kunnen falen, blijkt dat angst voor baanverlies, de mismatch tussen technologie en werkzaamheden en het eroderen van menselijke interacties vaak aangedragen worden als belangrijke factoren voor weerstand. Maar dat de intrinsieke redenen vaak dieper liggen in emoties als angst, woede, onzekerheid en zelfs technofrustatie.

Uit een recentere analyse van MIT blijkt dat er specifiek voor AI nog een andere factor weerstand kan opwekken: het gebrek aan menselijke autonomie. Met andere woorden: als de mens uiteindelijk overstemd wordt door kunstmatige intelligentie en hier niets tegen kan doen, stijgt de weerstand tegen het gebruik ervan.

Zolang AI fouten maakt, blijft er weerstand

Ook is de weerstand tegen AI-gebruik te verklaren aan hand van een in 2018 gepubliceerd onderzoek van de University of Chicago en de University of Pennsylvania naar de adoptie van algoritmes door mensen. Hieruit blijkt dat, hoewel aangetoond is dat deze algoritmes doorgaans beter presteren dan mensen, werknemers ze niet gebruiken als ze opgemerkt hebben dat de technologie een of meerdere fouten heeft gemaakt.

Juist dit onderzoek, dat nog voor de AI-hype verscheen, geeft mogelijk de grootste weerstandsfactor tegen AI-gebruik aan: doordat AI fouten maakt (hallucineert), wordt het niet snel vertrouwd en dus niet ingezet door de mensen die de AI deze fouten hebben zien maken.