Onderzoek: Drie kwart van bedrijven vindt positieve ROI op inzet GenAI

Drie jaar na de doorbraak van ChatGPT lijkt het erop dat generatieve AI uit de testfase aan het geraken is. Uit het nieuwste jaaronderzoek van Wharton Human‑AI Research en GBK Collective blijkt dat 82 procent van de enterprise‑leiders GenAI wekelijks gebruikt en 46 procent zelfs dagelijks. Belangrijker nog: de toon verschuift van 'proberen waar het nuttig kan zijn' naar daadwerkelijk meten wat het oplevert.

Organisaties koppelen AI‑projecten steeds vaker aan harde uitkomsten. Bijna drie kwart (72 procent) zegt de impact te meten met bedrijfskritische indicatoren, zoals productiviteit, winstbijdrage en doorvoersnelheid. Driekwart ziet nu al positieve ROI, en vier op de vijf verwachten dat investeringen binnen twee tot drie jaar renderen. Budgetten blijven groeien: 88 procent voorziet extra AI‑uitgaven komend jaar, waarvan 62 procent met 10 procent of meer.

Toename aan gebruik en vertrouwen

Het gebruik is het sterkst bij herhaalbare, praktische taken zoals het analyseren en samenvatten van data en documenten en onderzoeken, het schrijven van code, het werven en onboarden en het opstellen van contracten.

IT en inkoop lopen voorop in gebruik en vertrouwen, terwijl marketing/sales en operations achterblijven. Hierbij valt op dat het vertrouwen bij marketing en sales achterloopt, terwijl veel AI-bedrijven juist de werking van hun AI-agents hierop aan het toespitsen zijn.

Grote organisaties lopen de achterstand op kleinere bedrijven in, maar sectorverschillen blijven: Tech/Telecom, Finance en Professional Services rapporteren sneller rendement dan Retail en Manufacturing, waar fysieke processen de opschaling bemoeilijken.

Eigen AI wint aan populariteit

Een opvallende verschuiving is de opmars van eigen AI‑bouw. Gemiddeld gaat een derde van de technologie‑budgetten naar interne ontwikkeling. Hierbij draait het doorgaans om maatwerkoplossingen die beter aansluiten op data, processen en risico‑kaders. Dat past bij de bredere trend van iets wat de onderzoekers 'accountable acceleration' noemen: minder losse test, meer programma’s met meetbare prestaties en duidelijke spelregels.

Die spelregels zijn nodig, want mensen en processen bepalen nu de snelheid. Executive‑eigenaarschap groeit: in 60 procent van de bedrijven is een CAIO‑rol (Chief AI Officer) aanwezig en 67 procent meldt sterkere C‑suite‑sturing.

Afname van vaardigheden van werknemers is een risico

Ook beleid rond datasecurity en medewerkersbewustzijn neemt toe. Tegelijk waarschuwen leiders voor vaardigheidsafname door te veel automatisering: 43 procent ziet dat risico, ondanks dat 89 procent GenAI vooral als vaardigheidsversterker ziet.

Het knelpunt ligt hierin bij talent en training. Bijna de helft meldt een gebrek aan technische vaardigheden, terwijl investeringen in training dalen en het vertrouwen dat training de een volwassen gebruik van GenAI stimuleert afneemt.

Het werven van werknemers met gevorderde AI‑skills blijft lastig. Niet alleen omdat het vooralsnog lastig is om te bepalen welke vaardigheden nu eigenlijk nodig zijn binnen het bedrijf, maar ook omdat de markt snel blijft veranderen. Daarbij speelt ook dat coaching en tijd om te oefenen de kloof tussen teams die AI veilig en effectief inzetten en teams die blijven hangen in voorzichtigheid kan vergroten.

Een belangrijke kanttekening

Uit het derde jaar van dit onderzoek komt dus vooral naar voor dat GenAI een alledaags onderdeel van de werkflow is geworden. Tegelijk wordt er ook kritischer gekeken naar het meten van doelen en kiest menigeen ervoor om de technologie vooral toe te passen op basis van eigen data en governance. Ook wordt langzaam maar zeker duidelijk dat het essentieel is om in eigen mensen te investeren om waardevolle ROI uit GenAI te kunnen halen.

Maar die conclusie is wellicht iets te voorbarig. Waar het onderzoek van MIT, waaruit bleek dat 95 procent van de bedrijven verlies draaide op de AI-projecten, keek Wharton niet naar papieren, maar vertrouwde het op navraag. Het onderzoek is dus alleen gebaseerd op wat de hooggeplaatste piefen binnen de geselecteerde bedrijven vertelden. Die willen graag positief overkomen, ook tegenover de buitenwereld. Daarbij helpt het ook niet mee dat het onderzoek is uitgevoerd door GBK Collective, een bedrijf dat zijn klanten advies geeft over een goede inzet van AI. De uitkomst van dit onderzoek kan dus ietwat gekleurd zijn.