Encryptie is kruis én zegen voor opsporing

Dat concluderen onderzoekers van de Open Universiteit, de NHL Stenden Hogeschool en de Politieacademie in een onderzoek naar de rol van encryptie in de opsporing. Daarvoor werden bijna 200 medewerkers van de politie, het Openbaar Ministerie en het Nederlands Forensisch Instituut bevraagd.

Encryptie speelt een belangrijk rol bij opsporingsonderzoeken. Het komt inmiddels vaak voor bij allerlei vormen van criminaliteit. Het wordt steeds vaker standaard toegepast in soft- en hardware en het wordt bewust gebruikt om informatie en communicatie te verbergen. De politie heeft er vooral mee te maken bij mobiele telefoons, waar vrijwel altijd een vorm van encryptie op zit. Daarnaast zijn er versleutelde chatdiensten en andere vergrendelde elektronische apparatuur.

Voor- en nadelen

Enerzijds kan encryptie belemmerend werken, maar anderzijds kan encryptie ook leiden tot verbeteringen in de opsporing. Als versleutelde data niet te ontcijferen zijn, kan dat de opsporing vertragen en er zelfs toe leiden dat een zaak geseponeerd moet worden wegens te weinig bewijs. Aan de andere kant kan een opsporingsonderzoek weer sneller verlopen als de versleutelde data wèl ontsleuteld worden.

Bovendien is de waarde van dergelijke ontsleutelde data over het algemeen hoger van waarde omdat deze data gezien worden als zuiverder dan bijvoorbeeld (getuigen)verklaringen. De respondenten gaan er vanuit dat de kans dat de informatie aangepast is door derden kleiner is èn dat verdachten vrijer communiceren omdat ze zich veilig wanen door de encryptie. Ook leveren deze data vaak een vollediger beeld op van de criminele samenwerkingsverbanden.

Dat encryptie een rol speelt bij opsporingsonderzoeken is wel duidelijk, maar het is uit dit onderzoek niet duidelijk te kwantificeren hoeveel zaken er nu wel of juist niet door worden onderzocht. De onderzoekers benadrukken wel dat encryptie een fenomeen is waar de politie mee moet dealen en waarop geacteerd moet worden door te investeren in kennis en vaardigheden voor opsporing en digitale aspecten van politiewerk. Daarbij gaat het om encryptie maar ook kwantumcomputing, 5G en AI.

Dilemma

Het onderzoek is uitgevoerd naar aanleiding van de resolutie over versleuteling die de Europese Raad eind 2020 heeft aangenomen. Daarin geldt encryptie als een noodzakelijk middel om de grondrechten van burgers en digitale veiligheid te beschermen. Tegelijkertijd stelt diezelfde Raad dat de rechtshandhaving wordt bemoeilijkt door encryptie. Het onderzoek van de OU, NHL Stenden en de Politieacademie moet inzichten bieden om de minister van Justitie en Veiligheid te helpen bij de gedachtenvorming over dit dilemma.