‘Open source’ viert twintigste verjaardag

De notie van zogeheten vrije software gaat veel verder terug. Het was eind vorige eeuw al redelijk bekend en in bepaalde kringen ook wel geaccepteerd. Webpionier Netscape had in 1998 net de broncode voor zijn browser vrijgegeven en programmeur Eric S. Raymond had het jaar ervoor zijn essay The Cathedral and the Bazaar over open source gepubliceerd. Alleen bestond ‘open source’ eigenlijk nog niet.

Marketingdoorbraak

“Het was makkelijk om de vormen van de strategie te zien”, schreef Raymond in 1999 over de oorsprong van de term ‘open source’. Hij stelde dat de pragmatische ontwikkelaanpak uit zijn essay opgepakt en doorontwikkeld moest worden, en publiek gepromoot moest worden. De voordelen van gezamenlijke software-ontwikkeling, volgens een bazaar-model, beloofden immers veel goeds.

“De ware conceptuele doorbraak was echter het voor onszelf toegeven dat we iets moesten opzetten wat in wezen een marketingcampagne was. En dat dit marketingtechnieken (spin, imago-opbouw en rebranding) zou vereisen om succes te hebben.” De term ‘open source’ is bedacht als beter alternatief voor het voorheen gebezigde - en in beperkte kring omarmde - ‘free software’.

Niet gratis

In het Engels heeft vrij namelijk een dubbele betekenis: van vrij en van gratis. Naast deze taalkundige ambiguïteit speelden bij ‘free software’ ook bijkomende sentimenten een negatieve rol. “Terugblikkend was het duidelijk dat de term ‘free software’ onze beweging enorme schade had berokkend over de jaren”, aldus Raymond toen. Programmeur en softwarefundamentalist Richard Stallman heeft altijd de uitleg gehanteerd van ‘free as in speech, not free beer’.

Desondanks is veel vrije software ook gratis beschikbaar, wat overigens niet betekent dat gebruik of support kosteloos is. “De meeste schade kan echter ontstaan door iets ergers”, meende Raymond in zijn uitleg over de oorsprong van - en noodzaak voor - een betere term. Hij verwees naar de sterke associatie van ‘free software’ met een vijandige houding ten opzichte van intellectueel eigendom, plus een vermeende link met communisme en andere noties die ICT-managers kunnen afschrikken.

Bedreiging en omarming

Het concept van ‘free software’ is dus gedekt onder de term ‘open source’, die op 3 februari 1998 formeel is geponeerd. Overigens is in de loop der jaren een deel van dezelfde, negatieve associaties toegepast op open source. Dit is mede gedaan door traditionele softwareleveranciers als Microsoft. Zij zagen in open source software een serieuze bedreiging voor hun businessmodellen en zelfs voor de gehele software-industrie.

Tegenwoordig omarmen nagenoeg alle ICT-leveranciers in meer of mindere mate open source. Zoals ook Microsoft, dat lange tijd een van de felste tegenstanders was. Zo is de in Linux gebruikte Bash Shell opgenomen in Windows 10, brengt Microsoft zijn database SQL Server uit voor Linux en haakt het aan op de open source database MariaDB. Toch is de strijd voor open source niet voorbij, getuige bijvoorbeeld de casus van de gemeente München.