Als we één ding van AI kunnen leren, dan is het dit wel

Ken je MS-DOS nog? Ik wel. Ik ben ermee opgegroeid. Ik weet niet beter dan dat ik commando's moest intypen op een leeg scherm om iets gedaan te krijgen. Dat ik eerst hele lappen tekst moest doorspitten om uit te vinden hoe het .exe-bestand ook alweer heette dat ik moesten opstarten. Dat ik überhaupt een handleiding moest lezen om m'n game, toen nog computerspel genaamd, moest installeren en opstarten.

Als je erover nadenkt, dan zie je dat de interactie met ChatGPT op dezelfde manier verloopt. Je geeft opdracht om iets gedaan te krijgen, en de AI-chatbot voert het uit. En als dan je eerste commando niet goed blijkt, dan probeer je het nog een keer tot je wel krijgt wat je wilt.

Het grootste verschil is dat in het geval van AI-chatbots de opdrachten niet van te voren vaststaan en ze dus ook leiden tot iets minder voorspelbare uitkomsten. Maar in essentie is de de interactie hetzelfde: tekstinvoer leidt tot uitvoer van opdracht. Eenvoudig en duidelijk.

Toch is deze interactie opmerkelijk, want de afgelopen decennia zijn softwaremakers juist ongelooflijk hard aan het werk geweest om deze ouderwetste manier van werken uit te roeien. Alles moet eenvoudig en soepel gaan via tikjes op touchscreens via enorm goed uitgedachte workflows.

Hiermee heeft de software-ontwikkelaar zich steeds meer controle toegeëigend over hoe de gebruiker met de software moet omgaan. De workflows zijn op een vooraf bedachte manier te doorlopen en daar kan niet vanaf geweken worden. Alles is afgebakend terrein, of dat nu wel of niet bij de eindgebruiker past.

Op dit moment kun je je überhaupt heel erg gaan afvragen wat voor waarde zo'n gebruikersinterface nog heeft als je ervan uitgaat dat alleen nog AI-agents deze over niet al te lange tijd gaat gebruiken. Maar dat is eigenlijk niet van toepassing, aangezien dit nog allemaal glazenbol-werk is. Op dit moment is de AI-agent vooral een mooie voorspelling van AI-CEO's die ermee investeringen proberen op te halen. In de praktijk zijn ze op z'n zachts gezegd nog zeer gelimiteerd inzetbaar en zorgen ze zelfs voor extra risico's.

Maar stel nu dat de AI-bubbel morgen popt en alle AI-chatbots ineens offline zijn. Wat is dan de belangrijkste les die we kunnen leren van het hele gebeuren? Niet dat de geschetste toekomst met generatieve AI een utopia was. Ik denk dat we eens goed moeten kijken naar hoe het de interactie tussen mens en computer aan het veranderen is. Of eigenlijk zou moeten veranderen.

Hoewel we nu vooral tekst in speciaal daarvoor bedoelde vakken tikken, is dit niet een stap terug naar het verleden met MS-DOS, maar een hint naar hoe we eigelijk liever met software omgaan: op een duidelijke manier. Sterker nog: de hint is er ook al in de vorm van onder andere 'Voice Mode' van ChatGPT. Simpelweg praten met software maakt alles nog eenvoudiger.

Dat we AI's op allerlei manieren vragen om dingen voor ons te kunnen doen, geeft vooral aan dat het nog altijd teveel gedoe is om door voorbedachte UX'en te navigeren. Dat we hierbij zelfs alle controle over hoe de AI dit precies doet opgeven, benadrukt dat hier een groot probleem ligt. We willen niet door ellenlange interfaces rommelen en daarbij continu geconfronteerd worden met advertenties, suggesties en features die we toch nooit gaan gebruiken.

Tegelijk is de steeds moeilijker wordende interactie met software goed te verklaren. In veel gevallen is zijn app's zo uitgebreid, dat het steeds lastiger wordt om ze duidelijk te houden voor de eindgebruiker. Het is dus logisch dat we omwegen gaan zoeken om dit door anderen (lees: AI) te laten doen.

Persoonlijk zou ik nooit een AI-agent opdracht geven om een vliegticket voor me te boeken, laat staan om wasmiddel voor me te bestellen. Al is het alleen al omdat ik dit op dit moment nog steeds sneller kan regelen. Toch zijn veel aangehaalde voorbeelden. Dat het boeken van de vliegticket zo fout kan gaan dat je naar een andere bestemming vliegt, of dat je direct een hele pallet wasmiddel thuis geleverd krijgt, lijken we vreemd genoeg bereid te accepteren zolang we maar niet door de ongelooflijke zee aan onduidelijke keuzes hoeven te waden.

Wat de opkomst van generatieve-AI dus vooral laat zien is dat wij mensen het onszelf graag makkelijk maken. Maar ook dat het allemaal wel wat simpeler mag. Er is een mismatch ontstaan tussen hetgeen we invoeren en de uitkomst die we verwachten.

Met andere woorden: wat zou het toch fijn zijn als je Spotify opent en zonder gedoe gewoon je favoriete muziek van Ozzy Osborne kunt afspelen zonder dat je door de zee van 'Podcasts die je misschien leuk vindt', of de 'Top 100 Nederlandstalige Nummers' hoeft te scrollen.