Techbranche: meer politieke aandacht voor digitale vaardigheden en arbeidsmarkt nodig. Maar hoe dan?
- Diverse organisaties in de techsector roepen politieke partijen op meer aandacht te besteden aan digitale vaardigheden en de arbeidsmarkt
- Experts vinden dat de overheid meer intern samen moet werken en een coördinerende rol kan spelen
- Ook wordt geadviseerd om beter te kijken naar motivaties van mensen om digitale vaardigheden aan te leren
- Lees ook: BBB’s eerste chatbot voor verkiezingscampagne smaakt naar meer
Welke techonderwerpen vergen écht aandacht van de politiek? In aanloop naar de verkiezingen hebben diverse partijen uit de branche manifesten gepubliceerd, met daarin aandachtspunten voor politieke partijen het toekomstige coalitieakkoord. Eén van de meest genoemde is aandacht voor digitale vaardigheden en het tekort aan techprofessionals. Maar wat moet er dan concreet gebeuren?
Digitale vaardigheden en de tekorten op de arbeidsmarkt krijgen allebei al langer aandacht van de politiek. Er wordt gewerkt om digitale geletterdheid een vast onderdeel te maken in het curriculum van basisscholen en het voortgezet onderwijs, en er is geld beschikbaar om hier ook versneld les in te geven. Verder krijgen bibliotheken een budget om volwassen onder meer te helpen bij het aanleren van digitale vaardigheden en met het Actieplan Groene en Digitale Banen moeten de tekorten op de arbeidsmarkt worden aangepakt.
Maar dat is niet voldoende, menen diverse branchepartijen. IT-bedrijven roepen in een manifest van NLdigital op tot meer actie om kinderen te enthousiasmeren voor IT, om omscholing naar IT-beroepen gemakkelijker te maken, en om meer aandacht te besteden aan de digitale vaardighedenkloof. Daarin staan ze niet alleen: ook CIO Platform roept de politiek op om meer te investeren in het opleiden van technisch personeel. En branchepartijen als Cyberveilig Nederland, de Dutch Cloud Community, de Dutch Data Center Association, de Fiber Carrier Association en Stichting DINL willen meer aandacht voor digitale kennis in de gehele samenleving.
Er moet dus meer gebeuren. Maar welke stappen kan de overheid dan concreet zetten? Wat is er nog nodig? Diverse experts – zowel uit het bedrijfsleven als uit de wetenschap – zien diverse opties.
Minder versnippering, maar samen aan de slag
Het Actieplan Groene en Digitale banen is een goed voorbeeld van waar het nog beter kan. Dat het plan verschenen is, is een goede stap. “Dat is verschenen onder de paraplu van EZK [Economische Zaken en Klimaat, red.]. Maar de problematiek rondom technische banen, kan natuurlijk niet door alleen EZK worden opgelost”, vindt Jeannine Peek, boegbeeld van Topsector ICT en CEO van Capgemini. “Als de overheid echt wat wil doen ten aanzien van een aantal grote transformaties en uitdagingen waar we voorstaan, dan moeten ze dat met zijn allen doen.”
Om het tekort aan IT’ers aan te pakken, is namelijk zowel op de korte als de lange termijn actie nodig. Kinderen moeten al op jonge leeftijd geënthousiasmeerd worden voor een baan in de tech, maar daar is een curriculum voor nodig, net als leraren. Aan het curriculum wordt gewerkt, maar er is een enorm lerarentekort voor ICT-vakken. “We moeten bepaalde banen dus interessanter maken om naartoe te gaan”, aldus Peek.
Ook ziet ze opties in het stimuleren van de doorstroom naar IT-studies. “Er wordt wel gezegd: misschien moet je jonge mensen die een studie in schaarstegebieden willen doen wel gratis laten studeren. Nou, denk dan over dat soort dingen na. Stimuleer de flow naar de banen die belangrijk zijn voor onze toekomst. En daar moet je met zijn allen over nadenken. Dus niet alleen het ministerie van OCW [Onderwijs, Cultuur en Wetenschap, red.], EZK, BZK [Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, red.] of Landbouw. Je moet met zijn allen bepalen welke kant je op wil.”
Meer aandacht voor digitale vaardigheden
Ook digitale vaardigheden verdienen meer aandacht, aldus de techorganisaties. Niet alleen voor kinderen, maar ook voor volwassenen. En niet alleen voor wie in de tech wil werken, maar voor iedereen die met tech in aanraking komt. Want dat is tegenwoordig met alles verweven. Maar zo’n 5 miljoen mensen in Nederland hebben nu nog moeite met digitale media en 2,5 miljoen mensen vinden het moeilijk om te werken met digitale apparaten zoals computers, smartphones en tablets, weet de Alliantie Digitaal Samenleven.
“Er spelen inmiddels heel veel publieke en commerciële initiatieven, dus er is wel steeds meer aandacht voor. Maar er is nog een hele weg te bewandelen”, vindt professor Alexander van Deursen. Hij is hoogleraar aan de Universiteit Twente en richt zich met het Centrum voor Digitale Inclusie op het verbeteren van digitale vaardigheden en verkleinen van digitale ongelijkheid.
Beleidsmakers en politici denken al snel dat dergelijke systemen op de achtergrond draaien en autonoom werken, en dus dat er minder digitale vaardigheden voor nodig zijn.
Professor Alexander van Deursen
“Zeker als je kijkt naar nieuwe technologische ontwikkelingen als AI en IoT. Beleidsmakers en politici denken al snel dat dergelijke systemen op de achtergrond draaien en autonoom werken, en dus dat er minder digitale vaardigheden voor nodig zijn. Maar juist de toenemende complexiteit in combinatie met een grotere impact of het dagelijks leven en toenemende afhankelijkheid maken het bezitten van de benodigde vaardigheden erg belangrijk”, verklaart de hoogleraar.
“Je moet kritisch in de gaten kunnen houden wat er gebeurt met de data die over jou verzameld worden. Waarom worden bepaalde beslissingen genomen? En hoe zet ik een dergelijk systeem naar mijn eigen hand ? Het interpreteren van een complexe hoeveelheid data is voor de meeste Nederlanders te hoog gegrepen.”
Wat zijn digitale vaardigheden?
Maar Nederland doet het toch heel goed qua digitale vaardigheden? Vorig jaar meldde het CBS nog dat Nederland Europees koploper is op dit gebied. “Ja, maar die uitspraken zijn meestal gebaseerd op operationele vaardigheden, zogenaamde knoppenkennis. Bijvoorbeeld weten hoe een bestand wordt opgeslagen, of de locatie op je smartphone aan kunnen zetten”, legt Van Deursen uit. “Digitale vaardigheden gaan ook over het zoeken en evalueren van informatie, het online communiceren en jezelf profileren, en het maken van content.”
Digitale vaardigheden zijn dan ook veel meer dan harde skills als kunnen programmeren, benadrukt ook Jeroen Kleinhoven, Benelux Executive bij consultant AND Digital. Het bedrijf liet eerder dit jaar een onderzoek uitvoeren onder 1.500 Nederlanders. Daarnaast analyseerde het ruim 2 miljoen Nederlandse vacatures. De conclusie: digitale vaardigheden bestaan ook uit soft skills.
“Je wil technologie zo inclusief mogelijk maken, zodat het door iedereen gebruikt kan worden. Dat betekent dat je ook mensen nodig hebt met zachte vaardigheden, die kunnen denken vanuit de individu. Want hoe maak je een app nou zo gemakkelijk mogelijk benaderbaar? Daar moet je al over nadenken, nog voor je een programmeur een letter code hebt laten schrijven”, legt hij uit.
“In het onderzoek zie je dus ook dat drie van de meest gezochte vaardigheden soft zijn en twee hard.” Het gaat dan bijvoorbeeld om het in staat zijn om je aan te passen aan verandering en om het kunnen werken in teams. “Programmeren staat pas op de zesde plaats.”
We moeten kritisch leren kijken
Ook wat Van Deursen betreft hebben bepaalde zachte vaardigheden die onderdeel uitmaken van digitale geletterdheid meer aandacht nodig. “Dan gaat het bijvoorbeeld over de informatievaardigheden. We zien dat zeker de kritische kanten, het evalueren van informatie bijvoorbeeld, onderontwikkeld zijn. Ook hebben mensen bijvoorbeeld heel veel moeite met begrijpen dat berichten op sociale media doelbewust op een bepaalde manier getoond worden”, legt hij uit.
“Ook onze communicatievaardigheden en contentcreatievaardigheden zijn nog erg onderontwikkeld. Er worden veel dingen gemaakt die nooit gelezen of gezien worden. Dat terwijl degenen die hun content wel goed delen en die populair zijn de inhoud van discussies bepalen.”
Dergelijke vaardigheden moeten niet alleen in het onderwijs aan kinderen worden aangeleerd, maar ook aan volwassenen en zeker aan werkenden. Want hoewel er nu initiatieven lopen om mensen bijvoorbeeld in een bibliotheek te helpen met hun digitale vaardigheden, is dat niet voldoende. “Dat is vaak gericht op kwetsbare groepen. Het is natuurlijk mooi dat zij betrokken worden, maar daar bereik je niet iedereen mee. En we zien dat er op het werk ook niet heel veel aandacht voor is. Het staat meestal niet op het netvlies van managers om dit te monitoren of aan te pakken. Er is vooral aandacht voor specifieke software die beheerst moet worden, maar internet is veel meer verweven in ons werk en vraagt zo een bredere visie wat betreft digitale vaardigheden die nodig zijn.”
Als je serieus met digitale transitie aan de slag wil, is het niet voldoende dat je een staatssecretaris binnen een ministerie van BZK hebt.
Jeannine Peek
Acties moeten gerichter, overheid moet coördineren
Nog voldoende werk te verzetten dus. Maar welke concrete stappen kunnen politieke partijen in de toekomstige Tweede Kamer en het kabinet zetten om hiermee aan de slag te gaan? Allereerst moet de politiek er rekening mee houden dat het niet te maken heeft met een homogene groep mensen, maar om Nederlanders met verschillende achtergronden en verschillende motivaties om digitale vaardigheden aan te leren, vindt Van Deursen.
Waar de één zijn eigen website wil leren bouwen, wil de ander vooral weten hoe je online de belastingaangifte doet of hoe je foto’s verstuurd naar de kleinkinderen. De overheid kan met zijn initiatieven met dat soort concrete verschillen rekening houden en zo de motivatie om digitale vaardigheden aan te leren vergroten, zowel onder jongeren als ouderen. “Kijk bij alle groepen wat ze eruit kunnen halen, wat voor hen belangrijk is. Dan krijg je ze automatisch gemotiveerd.”
“Maar ga niet alleen met de vaardigheden aan de slag. Zorg ook dat de materiële toegang op orde is. Dat mensen apparaten hebben om veilig mee te internetten”, voegt hij toe. “Dat maakt het allemaal best complex. Je hebt meerdere actoren nodig om een totaalpakket aan te bieden. Ik kan me voorstellen dat de overheid daar een coördinerende rol in moet krijgen.”
Wat Topsector ICT-boegbeeld Peek betreft moet er misschien zelfs wel een ministerie van Digitale Zaken komen. “We hebben nu gelukkig al een staatssecretaris, dat is al heel wat. Maar als je serieus met digitale transitie aan de slag wil, is het niet voldoende dat je een staatssecretaris binnen een ministerie van BZK hebt. Het raakt ons allemaal, het maakt niet zoveel uit waar je zit. En nu is het nog steeds zo dat EZK daar een koers in vaart, BZK heeft er een koers in, maar Justitie en Veiligheid ook, net als ieder ander ministerie. Er is geen integraal plan”, legt ze uit.
“Er moet dus gewoon een ministerie komen, dat niet alleen kijkt naar de automatisering en digitalisering van de overheid, maar ook naar een inclusieve digitale samenleving en hoe we kunnen investeren in technologieën die belangrijk zijn voor onze toekomst. Die ervoor zorgen dat we ook als Nederland onze soevereiniteit hoog houden.”
De overheid moet echter ook naar zijn eigen IT kijken en het goede voorbeeld geven, bijvoorbeeld door met Inclusion By Design aan de slag te gaan, vindt Kleinhoven. “Dus dat je in het ontwerp al nadenkt hoe je een applicatie gemakkelijk te gebruiken maakt voor een burger. Laat hen bijvoorbeeld een app al testen om te zien of ze er echt uitkomen. Want het gevaar is dat een programmeur het allemaal wel snapt. Maar iedere burger moet uiteindelijk mee kunnen komen.”
Reacties
Om een reactie achter te laten is een account vereist.
Inloggen Word abonnee