Wennink: Verhoog productiviteit met AI en investeringen voor structurele groei

Wil Nederland in de toekomst tot een gezonde economische groei van 1,5 tot 2 procent per jaar komen, moet die vrijwel volledig uit arbeidsproductiviteit komen, niet meer uit extra arbeid, omdat de vergrijzing dat onmogelijk maakt. De productiviteitsgroei heeft echter al decennialang een dalende trend. In de periode 1974–2003 lag die nog op 1,8 procent per jaar, de afgelopen 20 jaar slechts jaarlijks 0,6 procent. Zonder ingrijpen dreigt een vicieuze cirkel van lage investeringen, die weinig innovatie opleveren, waardoor er een afname volgt van productieve sectoren en dat leidt tot nog lagere groei.

Tekort aan investeringen en randvoorwaarden

Volgens Wennink liggen de oorzaken van de lage productiviteitsgroei in een gebrek aan investeringen in technologie, machines, R&D en vaardigheden. Bovendien is een aantal randvoorwaarden verslechterd, zoals tragere vergunningverlening en haperende energievoorziening door netcongestie.

Digitalisering en AI zijn essentiële technologieën om de arbeidsproductiviteitsgroei nieuw leven in te blazen. Daarom moet via publiek-private samenwerking gericht geïnvesteerd worden in deze technologieën. Onderzoek en onderwijs moeten de kennisbasis versterken. Ook moet er een snellere vertaling komen van wetenschappelijke kennis naar markttoepassingen. Daarbij moet Nederland zich richten op technologische niches waarin ons bedrijfsleven zich kan onderscheiden. De overheid kan deze ontwikkeling stimuleren door het inrichten van ‘regulatory sandboxes’, gekaderde proefprojecten waarin op een gecontroleerde manier soepeler met bestaande wet- en regelgeving kan worden omgegaan, zodat innovatie versnelt en positieve resultaten sneller zijn op te schalen.

Soevereiniteit Nederland in gevaar

Wennink ziet de afhankelijkheid van buitenlandse technologie als een belangrijk probleem. Zo memoreert hij dat de helft van de clouddiensten van de Nederlandse overheid in handen is van drie Amerikaanse bedrijven. Europa investeert ook veel minder in AI dan de VS en China en Europese bedrijven zijn ondervertegenwoordigd in top AI-bedrijven en -platforms. Dat is een gevaar voor de technologische soevereiniteit van Europa en zet de privacy en veiligheid van Europese data onder druk.

In het rapport stelt Wennink voor een Regeringscommissaris voor Toekomstige Welvaart in te stellen om beleid sneller uit te voeren en ministeries te verbinden. Ook pleit hij voor het inrichten van een nationale investeringsbank met een budget van meer dan 10 miljard euro en een innovatieagentschap met een budget van circa 2 miljard euro.

Flexcontracten met meer zekerheid

Een van de aanbevelingen van Wennink om start-ups en mkb'ers te laten groeien, is het loslaten van de strikte regels rond vaste contracten. Daarnaast zouden flexcontracten juist meer zekerheid bieden.

Het rapport heeft van het weekend al veel reactie losgemaakt. VNO-NCW en MKB-Nederland herkennen urgentie die uit het rapport spreekt. Ze benadrukken daarbij het belang van een snelle kabinetsformatie en stabiel beleid. Topman Boudewijn Siemons van het Havenbedrijf Rotterdam zegt in een verklaring mee te willen werken aan de ontwikkeling van de AI-Gigafabriek in de Europoort Rotterdam die Wennink noemt in zijn aanbevelingen. De AI-Gigafabriek is essentieel voor digitale soevereiniteit en economische weerbaarheid van Nederland en de Europese Unie.

Vakbonden zijn gepasseerd

Er is ook kritiek op het rapport, met name op de voorstellen in de sociale context. Vakbond De Unie vindt dat in het rapport te veel wordt gekeken naar de mens als productiemiddel. Werknemersorganisatie CNV waarschuwt dat afbreken van sociale zekerheid de economie juist zal verzwakken. De vakbonden stellen niet de gelegenheid te hebben gehad om input te leveren aan het rapport en zijn bijvoorbeeld uiterst kritisch op de aanbeveling van Wennink om de verplichting aan werkgevers om werknemers bij langdurige ziekte het tweede ziektejaar door te betalen.