Vraagje: hoe zit het met loonheffingen als AI straks al het werk verzet?

Helaas bleek al snel dat de robot niet, zoals geadverteerd, door AI gestuurd werd, maar door een persoon met een VR-headset en een internetverbinding. Maar goed, de belofte was er natuurlijk wel dat de robot over niet al te lange tijd de klusjes heeft aangeleerd en ze dus autonoom zal kunnen uitvoeren. Dat geeft ons de tijd om na te denken over de impact die de komst van dit soort robots en andere vormen van kunstmatige intelligentie za; hebben.

De reden dat ik de robot aanhaal als voorbeeld, is omdat deze het probleem dat ik wil aandragen erg tastbaar maakt. In theorie is een robot namelijk een vervanger van één werknemer. Waar die werknemer werkt, laten we even in het midden, want daar draait het niet om. Het probleem is namelijk dat de werkgever slechts eenmalig hoeft te betalen voor het werk dat de werknemer in het verleden deed. Niet alleen die werknemer, maar ook de werkgever betaalden voor de komst van de robot (hopelijk) netjes elke maand een bepaalde hoeveelheid belasting voor deze werkende persoon. Bij een werkende robot is dat niet meer nodig, wat dus een flinke deuk in de inkomsten van de belastingdienst kan betekenen.

Het is natuurlijk allemaal prachtig als we straks geen eentonig werk meer hoeven te doen. Dat niemand meer aan de lopende band een wiel op een auto hoeft te schroeven, of dat iemand mislukte koekjes van de band verwijdert. Maar al dat werk brengt vooralsnog wel een bepaalde hoeveelheid belastinggeld met zich mee waar de samenleving toch redelijk op leunt.

Hoewel dit aankomende gat in de overheidsbegroting nog niet aan de orde is en er nog weinig over gesproken wordt, kun je de oplossing vanuit de AI-makers al wel raden: AI gaat voor meer werk zorgen, dus de belastinginkomsten die wegvallen bij de misluktekoekjesverwijderdaar worden opgevangen doordat diegene nu aan de slag is als promptengineer bij dezelfde koekjesfabrikant.

Waarschijnlijk kun je zelf ook wel de gaten in deze theorie schieten. Het is niet zonder reden dat er al sinds de introductie van ChatGPT steevast gesproken wordt over werkloosheid en het opvangen hiervan met een universeel basisinkomen. Of dat de oplossing gaat uiteindelijk echt zal zijn, weet ik niet. Maar het mislopen van belastinginkomsten uit werk en het uit de schatkist gaan betalen van een dergelijk inkomen, zie ik niet echt goed samengaan.

Wat gaan we wel dan doen? AI-werk belasten? Een heffing instellen op het inzetten of bezitten van een AI-robot? Dat maakt het rooskleurige beeld van een fabriek vol autonoom werkende robots toch iets minder mooi dan nu geschetst wordt.

En misschien blijkt het inderdaad helemaal geen probleem te worden. Misschien zitten zagen enorm intelligente mensen dit al veel eerder aankomen en zijn er al maatregelen getroffen. Voor de bedrijfseigenaren die hun zinnen hebben gezet van een workforce bestaande uit alleen maar AI-robots is er in ieder geval een lichtpuntje. Of eigenlijk precies het tegenovergestelde. Als je fabriek draait op robots hoef je het licht niet meer aan te zetten. Dat scheelt toch weer in de maandelijkse lasten.