Rijksoverheid onderzoekt voordelen van aftappen Whatsapp en Signal

VVD-Kamerlid Queeny Rajkowski vroeg de minister om opheldering naar aanleiding van een vacature voor een senior beleidsmedewerker interceptie en digitale opsporing. In de tekst viel te lezen dat de medewerker aan beleids- en wetgevingstrajecten voor de komst van 5G en voor een bewaarplicht telecommunicatiegegevens gaat werken. In de vacature stond ook dat de kandidaat met de collega’s van cybercrime onderzoek zal doen naar voor- en nadelen van mogelijkheden om communicatie van OTT-communicatiediensten, zoals WhatsApp en Signal op een proportionele wijze aftapbaar te maken.

Minister Yesilgöz van Justitie en Veiligheid gaf daarop aan dat de overheid inderdaad de aftapbaarheid van de genoemde chatdiensten gaat onderzoeken. Het hoeft niet te betekenen dat dit ook daadwerkelijk gaat gebeuren. “Tijdens deze inventarisatie wordt expliciet de mogelijkheid opengehouden dat geen proportionele oplossing zich aandient, waardoor voortgang op dit traject op dat moment niet prudent is”, aldus de minister.

Zorgen over versleuteling

Op dit moment heeft het gebruik van digitale communicatiediensten volgens de minister een negatieve impact op de effectiviteit van aftapbevoegdheden. Dat komt onder andere doordat chatdiensten geen wettelijke aftapbaarheidsverplichting kennen zoals aanbieders van openbare telecomdiensten die wel hebben. De opsporings- en JenV-diensten hebben zorgen kenbaar gemaakt over de uitvoering van hun taak. De minister neemt deze zorgen serieus, zo schrijft ze.

Aftappen is nodig, zo blijkt uit het antwoord. Maar het levert belangrijke dilemma's op. “Het betreft hier het vermogen van deze diensten om hun kerntaken uit te voeren: criminaliteit opsporen, verdachten voor de rechter brengen en de Nederlandse veiligheid bewaken.” Tegelijkertijd onderschrijft de minister in haar antwoord ook het belang van een goede, sterke versleuteling van digitale communicatie voor cybersecurity, nationale veiligheid en de bescherming van fundamentele rechten en vrijheden.

Op de vraag wat het uiteindelijke doel van het onderzoek is, geeft de minister aan dat het gaat om een inventarisatie waarmee geïnformeerde en zorgvuldige besluitvorming mogelijk moet worden gemaakt. Als er een oplossing wordt gevonden voor de interceptie van versleutelde communicatie via OTT-communicatiediensten, dan is een goede inschatting van de impact op cybersecurity, nationale veiligheid en bescherming van fundamentele rechten en vrijheden nodig.

Proportionele oplossing

De mogelijkheid dat aftappen niet kan, is er ook. “Indien een proportionele oplossing zich niet aandient, moeten we bijvoorbeeld ook goed analyseren wat dit betekent voor de mogelijkheden van de opsporing en IenV-diensten om criminaliteit op te sporen en onze maatschappij veilig te houden.”