‘Onderwijs moet waken tegen ‘legerstudenten’ China’

De Nederlandse inlichtingen- en veiligheidsdiensten doen geen uitspraken over hun kennisniveau met betrekking tot deze kwestie, luidt een van de antwoorden op Kamervragen vanuit de PVV. Deze vragen over Nederlands besef en/of beleid zijn begin november vorig jaar ingediend naar aanleiding van berichtgeving eind oktober. Het FD schreef toen over ‘de invasie’ van zo'n 2500 wetenschappers die verbonden zijn aan Chinese militaire universiteiten.

Overgang naar tech-economie

Het Chinese leger zou zo zijn ontwikkeling van militaire technologie in rap tempo versterken. In de beantwoording nu erkent de Nederlandse overheid dat “China werkt aan de overgang van een productie-economie, die vooral gericht is op export, naar een hoogwaardige technologische economie. Dat manifesteert zich onder meer in pogingen om technisch-wetenschappelijke kennis te verwerven.”

De beantwoording komt van OCW-minister Ingrid van Engelshoven (van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap). Zij schrijft hierbij ook namens de ministers van BZ (Buitenlandse Zaken), BZK (Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties) en de staatssecretaris van JenV (Veiligheid en Justitie). Aan deze vier bestuurders zijn de Kamervragen over mogelijke Chinese technologie- en kennisvergaring gesteld.

Nieuwe Zijderoutes

Van Engelshoven geeft in de antwoorden aan dat de AIVD (Algemene Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) onderzoek doet naar personen en/of organisaties die een dreiging kunnen vormen voor de nationale veiligheid en democratische rechtsorde. De spionage-onderzoekstaak van de MIVD (Militaire Inlichtingen- en Veiligheidsdienst) is beperkt tot mogelijke bedreigingen “voor het optreden van de krijgsmacht, voor de defensie-industrie of voor bondgenootschappelijke organisaties”.

De minister voegt daar wel aan toe dat beide Nederlandse diensten de afgelopen jaren hebben gerapporteerd over de opkomende rol van China. “De ontwikkeling van de ‘Nieuwe Zijderoutes’ is daar een goed voorbeeld van.” Hiermee is noch bevestigd, noch ontkend dat de AIVD en/of MIVD waakzaam is op mogelijke Chinese ‘legerstudenten’.

Rol voor IND en onderwijs

De bevraagde ministers en staatssecretaris geven echter wel aan dat onderwijsinstellingen hierin een rol hebben te spelen. Ten behoeve van de aanvraag van een verblijfsvergunning bij de IND (Immigratie- en Naturalisatiedienst) voor studie in Nederland moeten onderwijsinstellingen al toetsen of studenten en buitenlandse onderwijsinstellingen wel voldoen aan bepaalde vereisten.

Voortvloeiend uit deze reguliere IND-vereisten voor studie door niet-EU-inwoners, komt de taak van alertheid op (studie)motieven, aldus Van Engelshoven. De IND voert zelf een toets uit op mogelijk gevaar voor de openbare orde. “Hiernaast zal de IND eventuele twijfels over de motieven van een student en het vermoeden dat hij/zij mogelijk een gevaar vormt voor de nationale veiligheid kenbaar maken aan de inlichtingen- en veiligheidsdiensten.”

Meer bewustwording en alertheid

“Aangezien het in eerste instantie de onderwijsinstelling is die toetst of aan alle voorwaarden wordt voldaan, ligt daar ook primair de taak om alert te zijn op twijfels aangaande de (studie)motieven van studenten. De onderwijsinstellingen dienen zich te allen tijde bewust te zijn van de mogelijke veiligheidsrisico’s in de samenwerking met buitenlandse instellingen, wetenschappers en studenten.”

De minister van OCW schrijft dat ze in een recent gesprek met de VSNU (Vereniging van Universiteiten) en de Vereniging Hogescholen “sterk heeft aangedrongen op meer bewustwording en alertheid bij de kennisinstellingen in aangelegenheden als deze”. Het staat onderwijsinstellingen vrij om zorgen of twijfels kenbaar te maken aan de relevante diensten, voegt de bewindsvrouw daar aan toe.

Westerse vrees

De FD-melding van internationale kennisvergaring in opdracht van het Chinese leger is gebaseerd op uitgebreide verslaggeving van The Financial Times. Die put daarvoor uit een rapport dat is opgesteld door een Australische denktank die deels wordt gefinancierd door het Australische ministerie van Defensie. De vrees is dat opkomende, innovatieve technologieën - en vooral zogeheten dual-use technologie - richting China stroomt.

Het grote Aziatische land roert zich meer en meer als ambitieuze grootmacht op het wereldtoneel. Informatietechnologie neemt hierbij een centrale plaats in; uiteenlopend van zelfontworpen supercomputers, analytics-software en AI tot geheugenchips, x86-processors (in samenwerking met Via en ook AMD) plus eigen processorarchitecturen.