Innovatie die je niet ziet: zo maakt het Rijksmuseum technologie voelbaar

Op piekmomenten kan de Eregalerij snel vollopen. Het ritme in de ruimte verandert: bezoekers blijven langer stilstaan, de doorstroom stokt en de beleving van de kunst wordt minder ontspannen. Op dat moment komt de onzichtbare technologie van het Rijksmuseum in actie. Verborgen sensoren brengen de drukte in kaart, waardoor het museum precies ziet wanneer een zaal te vol raakt. Via de Rijksmuseum-app krijgen bezoekers dan bijvoorbeeld een vriendelijk voorstel voor een alternatieve route of een tip om op een rustiger moment terug te komen. Subtiel, zonder de ervaring te verstoren.

“Wat wel belangrijk is in het Rijksmuseum is dat het altijd onzichtbaar moet zijn. Dus de technologie wil je eigenlijk niet zien.” – Evita Goettsch, innovatiemanager.

Waarde boven techniek

Het Innovatielab start altijd bij de vraag welke waarde een oplossing toevoegt, voor bezoekers én voor medewerkers. Techniek volgt pas daarna. Door snel met prototypes te werken, zoals schetsen of simpele testversies, ervaren teams meteen wat een idee oplevert en waar verbeterpunten zitten. Zo worden keuzes niet gemaakt op basis van abstracte plannen, maar op wat mensen daadwerkelijk ervaren.

Drukte meten zonder de beleving te verstoren

De sensoren in onder andere de Nachtwachtzaal zijn weggewerkt in het plafond en werken volledig anoniem. Ze laten zien wanneer drukte omslaat in afleiding. Die informatie wordt gebruikt om bezoekers beter te begeleiden. Niet met harde ingrepen, maar met zachte interventies: een app-notificatie, een alternatieve route of een voorstel om een andere zaal te bezoeken. Zo blijft de balans tussen kunst, rust en toegankelijkheid behouden.

AI die patronen sneller zichtbaar maakt

Bezoekers vullen regelmatig tevredenheidsonderzoeken in, met veel open antwoorden. Daarin zitten vaak waardevolle signalen, maar het handmatig analyseren kost veel tijd. Daarom gebruikt het museum een AI-analyse, ontwikkeld met InSpark, die teksten automatisch groepeert, patronen herkent en koppelt aan scores. Hierdoor zien teams zoals horeca, beveiliging, frontoffice en tentoonstellingen sneller wat bezoekers ervaren en waar verbeteringen nodig zijn.

Daarnaast ondersteunt AI medewerkers intern bij tekstuele taken. Denk aan het opzetten van eerste concepten voor rapportages of formats die zij regelmatig gebruiken in hun werk. Hierdoor houden zij meer tijd over voor inhoud en uitvoering, de dingen die juist menselijk inzicht vragen.

De ‘zwerfkei’: een tastbaar prototype voor persoonlijke routes

Het Innovatielab werkt ook aan een speels experiment dat bezoekers helpt een route te volgen die past bij hun interesses en beschikbare tijd. Dat gebeurt met een fysiek prototype: de ‘zwerfkei’. Bezoekers dragen deze kei bij zich tijdens hun rondgang. De kei helpt hen navigeren en nodigt uit om nieuwsgierig rond te dwalen.

De eerste testversies zijn bewust eenvoudig gehouden, met vaste routes en GPS-functionaliteit. Het doel in deze fase is vooral ontdekken wat bezoekers prettig vinden en hoe persoonlijke aandacht, zoals die van een rondleider, schaalbaar gemaakt kan worden zonder de menselijke maat te verliezen.

“We noemen het een zwerfkei. Een prototype waarmee bezoekers exploratief kunnen rondlopen.” – Evita Goettsch.

Toekomstdenken richting 2040

Het museum kijkt verder dan de technieken van vandaag. Met toekomstscenario’s onderzoekt het hoe bezoekersgedrag, technologie en cultuur de komende jaren kunnen veranderen. Die scenario’s helpen het museum om keuzes van nu te toetsen aan mogelijke ontwikkelingen in 2040. Zo wordt innovatie niet alleen praktisch, maar ook strategisch richtinggevend.

Meer weten?

In deze aflevering van de InSpark-podcast vertelt Evita hoe het Innovatielab werkt aan onzichtbare, maar impactvolle innovatie: druktemetingen die de beleving versterken, AI die feedback omzet in inzichten en prototypes die persoonlijke routes mogelijk maken.

Direct starten?

Ontdek zelf hoe onzichtbare innovatie waarde kan creëren in jouw organisatie.
Boek de AI Innovation Game: Ontdek de kracht van AI | AI Innovation Game | InSpark