EU wil AI‑ en privacyregels vereenvoudigen, critici zien vooral voordeel voor Big Tech

De Europese Commissie wil digitale wetgeving stroomlijnen om bedrijfsvoering te vereenvoudigen. Een ontwerpplan voorziet in ruimer gebruik van persoonsgegevens voor het trainen van AI op basis van ‘gerechtvaardigd belang’ zonder voorafgaande toestemming. Ook worden regels voor zogeheten hoog‑risico‑AI een jaar uitgesteld.

Het pakket wordt in Brussel gepresenteerd als een ‘Digital Omnibus’. Doel is het wegnemen van overlap en onduidelijkheid tussen bestaande regels. Het gaat onder meer om de AVG, de AI Act, de e‑Privacyrichtlijn en de Data Act. Bedrijfsorganisaties klagen al langer over complexiteit die innovatie belemmert.

'Gerechtvaardigd belang'

Het ontwerp maakt gebruik van ‘gerechtvaardigd belang’ als rechtsgrond uit de AVG. Dat betekent dat een bedrijf persoonsgegevens mag verwerken als daar een legitieme reden voor is. Dat kan zonder directe toestemming van de betrokkene. Toezichthouders kunnen daarbij nog steeds eisen stellen aan noodzaak en proportionaliteit.

Voor hoog‑risico‑AI komen versoepelingen en uitstel. Bedrijven hoeven bepaalde systemen niet meer te registreren in de EU‑database als ze alleen voor smalle of procedurele taken worden gebruikt. Hoog‑risico‑AI betreft toepassingen met grote impact op veiligheid of rechten van burgers. De inwerkingtreding van overige verplichtingen wordt met een jaar verschoven.

Critici spreken van knieval van EU

Privacyorganisaties reageren fel op het ontwerp. Noyb en andere burgerrechtenclubs noemen het de grootste terugslag voor digitale grondrechten in de EU tot nu toe. In een open brief van 127 organisaties wordt de Commissie opgeroepen om niet te buigen voor lobbydruk. In Brussel reden mobiele billboards rond met een oproep aan Commissievoorzitter Ursula von der Leyen.

In het Europees Parlement klinken kritische en waarschuwende geluiden. Onderhandelaars op het AI‑dossier benadrukken de verdediging van digitale burgerrechten. De Nederlandse Europarlementariër Kim van Sparrentak spreekt van toegeven aan druk van Big Tech en de Amerikaanse regering. De Commissie wijst die lezing van de politieke context van de hand.

De voorstellen moeten nog worden goedgekeurd door de EU‑lidstaten en het Parlement. Pas daarna kunnen de wijzigingen worden ingevoerd. Tot die tijd blijven de bestaande regels en termijnen van kracht.