Management
Taaktransitie heeft de toekomst
Beslissingsondersteuning vraagt om meer creativiteit en vakmanschap.
Het mooie van wetenschappelijk onderzoek doen voor en met het bedrijfsleven is dat je in de keuken kijkt om te zien in welke pannen met nieuwe gerechten wordt geroerd. Al in 1992 paste Océ grootschalig hergebruik van machines en onderdelen toe, winstgevend en duurzaam. In 2009 implementeerde een student de CO2-emissieboekhouding van Unilever voor het uitbestede transport in Europa.
Maar ook in de wetenschappelijke wereld is veel te halen over wat in de toekomst te gebeuren staat. Voor de ontwikkeling van een MBA-opleiding, waarin nadrukkelijk naast winst ook duurzaamheid centraal stond, liet ik ooit drie studenten een groot aantal hoogleraren interviewen om op het spoor te komen van de grote uitdagingen van de 21e eeuw en welke technologieën ons daarbij kunnen helpen.
Onze - wellicht niet verrassende - conclusie was dat de uitdagingen schaarste (grondstoffen, schoon water, arbeid) en demografie (vergrijzing, migratie) betreffen. Kijkend naar wat ons als mensheid te doen staat, kwamen we tot de conclusie dat niet technologie, maar creativiteit het antwoord biedt. Creativiteit als concept of construct kwam naar voren, omdat technologische oplossingen heel feitelijke grenzen hebben: water kookt nu eenmaal bij honderd graden en de snelheid van het licht ligt ook vast. Uiteindelijk blijft er veel mensenwerk.
'Ik ga het niet gebruiken'
Maar datzelfde mensenwerk lijkt ook een hinderpaal te zijn voor het toepassen van technologie. Als het gaat om technologie waar weinigen wat van begrijpen, maar die 'het doet', dan is er meestal geen probleem: wetenschappers praten met techneuten en specificaties van 'het doen' zijn goed gedefinieerd. Maar als het gaat om technologie die menselijke beslissingen ondersteunt of zelfs overneemt, dan lijkt het adagium niet meer 'het doet het', maar 'als ik het niet in detail begrijp, dan ga ik het niet gebruiken'.
We zien die attitude vaak als het gaat om managementtaken en planningstaken. Daar hebben we er inmiddels veel van en we komen ook aan alle kanten mensen tekort door vergrijzing. We hebben het voortdurend over energietransitie en duurzaamheidstransitie, maar voor onze toekomst is minstens zo belangrijk dat we het over de taaktransitie gaan hebben, waarbij meer dan voldoende door wetenschap en implementatie van wetenschappelijke kennis is aangetoond dat we die taaktransitie kunnen gaan maken.
Juist in Nederland blijken we veel kennis over beslissingsondersteuning te hebben opgebouwd. En kennis is zo’n basis-economische factor die bepalend is voor duurzaam succes. Nu nog sense of urgency, over je eigen schaduw heen springen, en een flinke dosis nieuwsgierigheid. Het wordt tijd voor echte creativiteit, waarbij ieder vanuit gedegen vakmanschap een bijdrage levert. Generalist word je vanzelf.
Dit artikel is ook gepubliceerd in het magazine van AG Connect (nummer 3 2023). Wil je alle artikelen uit dit nummer lezen, zie dan de inhoudsopgave.
Bijzonder dat men natuurkundige verschijnselen als vast omlijnd beschouwd (want dat is nu eenmaal zo, zou zeggen, ga eens kijken naar wat de James Web ruimte telescope in die wereld aan diggelen gooit) en in besluitvorming doet alsof dat niet vast omlijnd is.
Natuurlijk ben ik het helemaal eens dat de oplossingsruimte voor allerhande beslissingen veel groter is, door de groeiende hoeveelheid factoren die een rol spelen bij het te nemen besluit. Edoch, 90% van de besluiten zijn hamerstukken, omdat de onderbouwing zo "klaar-als-een klontje" is.
Ik denk dat eerder normaal menselijk gedrag de oorzaak is van het ter discussie stellen van besluiten, zeker als de gevolgen van het besluit, je eigen belangen in geding brengt. Zo raar is dat toch niet. Er zijn in mijn optiek maar heel weinig besluiten om die op basis van de keurig netjes gepresenteerde rationele gronden niet genomen hoeven te worden.
Mijn stelling is dat creativiteit pas interessant wordt als er heel lang op "traditionele wijze" naar vraagstukken wordt gekeken en geen enkele oplossing lijkt te passen. Maar kijk uit, (bij) veel vraagstukken worden:
1. niet eerlijk gepresenteerd
2. niet alle relevante factoren worden objectief in kaart gebracht
3. de analyse wordt gedaan door vaak de besluitvormers zelf en niet door mensen die dit kunnen
4. staat de uitkomst bij voorbaat vast
Het idee dat je dit met technologie of creativiteit oplost lijkt mij niet passend. Misschien moeten we de discussie openen wat besluitvorming nu werkelijk inhoudt en welke stappen daar relevant in zijn. En wat je daarvoor moeten kunnen en dat oplossingen niet altijd leuk zijn. Alles zo vaag mogelijk houden is dan vaak wel zo prettig, dan hoeven we het er vooral niet over te hebben.