Minister Dekker: AI kan rechtspraak helpen

Enerzijds is analyse van de rechtspraak niets nieuws, begint de minister van Rechtsbescherming zijn beantwoording aan Kamerlid Maarten Groothuizen. "Het analyseren van uitspraken is van alle tijden. Professionele procespartijen, zoals advocaten en officieren van justitie, delen van oudsher intern informatie die betrekking heeft op de wijze waarop rechters recht spreken." Anderzijds brengt toepassing van kunstmatige intelligentie daar wel verandering in, vervolgt minister Dekker.

Gebeurt ook al in Nederland

Dit "maakt het mogelijk dergelijke informatie op veel grotere schaal te ontsluiten, in hogere mate van detail te bestuderen, op veel efficiëntere wijze te analyseren en overzichtelijker ter beschikking te stellen. Die ontwikkeling speelt in de Verenigde Staten, maar ook in verschillende andere landen." Daaronder bevindt zich ook Nederland, schrijft Dekker.

"Zo wordt bij de Rechtbank Oost-Brabant een promotieonderzoek uitgevoerd onder de naam Kunstmatige Intelligentie Kennissysteem voor de Rechtspraak. Dit project ziet op het analyseren van ingevoerde data (processtukken), het zoeken op vergelijkbare Wet administratiefrechtelijke handhaving verkeersvoorschriften (Wahv) zaken en het inzichtelijk maken van de tien meest vergelijkbare WAHV zaken."

"Daarnaast voert het OM een experiment uit om met kunstmatige intelligentie jurisprudentie te analyseren met als doel een officier voor te bereiden op een zaak of zitting. Ik moedig dergelijke experimenten aan." Minister Dekker ziet namelijk positieve mogelijkheden voor de inzet van AI. "Meer inzicht in eventuele verschillen tussen (de motivering van) vonnissen, en het voor een grotere doelgroep beschikbaar stellen van dat inzicht, kan voordelen bieden."

Inzichtelijk, ook voor burger

Deze grotere inzichtelijkheid is dan niet alleen voor rechters, advocaten en juristen van nut, aldus de bewindsman. "Zo kunnen ook anderen dan professionele procespartijen over dat inzicht beschikken." Dekker noemt als voorbeeld "het geval waarin een burger zou kunnen raadplegen welke gerechtelijke uitspraken zijn gedaan in situaties die vergelijkbaar zijn met zijn situatie". Daarnaast is inzichtelijkheid ook 'intern' van nut: "voor discussie in de Rechtspraak, hetgeen de kwaliteit van gerechtelijke uitspraken verder zou kunnen bevorderen".

Tegelijkertijd zijn er ook schaduwkanten, wat aanleiding was voor deze Kamervragen van D66-policitus Groothuizen. Hij verwijst naar de artikelen 'Namen en rugnummers, s’il vous plaît' en 'Software weet wat de judge graag hoort; Ravel Law RELX-dochter ontwikkelt profielen van rechters en hun gedrag'. Dekkers erkent de risico's hierbij. "Aan de andere kant is ook denkbaar dat vergaande profilering van rechters leidt tot misplaatste negatieve aandacht voor de persoon van de rechter. Of dat inzichten alleen ter beschikking komen van partijen die daarvoor veel geld betalen. Dat acht ik onwenselijk."

Minister mist overzicht

Momenteel heeft de minister voor Rechtsbescherming geen overzicht van toepassingen op dit gebied door private partijen, geeft hij toe. Dit zijn dan toepassingen waarbij Nederlandse gerechtelijke uitspraken worden geanalyseerd door AI-technologie. In de praktijk vindt dit al wel plaats. "Dat dit gebeurt, blijkt naast de databank Lexalyse bijvoorbeeld ook uit een onderzoek van Deloitte, waarover recent door het Financieele Dagblad is bericht." Hierbij noemt de minister ook nog Dutch Legal Tech, wat ontwikkelingen in kaart brengt die betrekking hebben tot onder andere Nederlandse toepassingen.