Pakt wetgever met ‘handsfree-gebod’ de verkeersveiligheid voldoende aan?

Acht jaar later paste Nederland haar strafwet aan. Niet-handsfree bellen in het verkeer is tegenwoordig een (verkeers)delict waar op overtreding een geldboete van 138 euro staat. Volgens minister Netelenbos (Verkeer en Waterstaat) is de hoogte van de strafmaat gerelateerd aan de kosten van aanschaf en inbouw van een carkit waarmee handsfree bellen mogelijk is. De bewindsvrouwe weet blijkbaar niet dat een oortelefoontje slechts 15 euro kost. De druppel die bij Verkeer en Waterstaat de drempel waarschijnlijk deed overlopen was de zaak van de bellende automobiliste die op 8 juni 2000 een dodelijk ongeval veroorzaakte. Zij werd door de Utrechtse rechtbank veroordeeld tot een gevangenisstraf van zes maanden en een ontzegging van de bevoegdheid motorrijtuigen te besturen voor de tijd van vier jaren. De onvoorwaardelijke hechtenis werd met instemming van de verdachte omgezet in het verrichten van 240 uren onbetaalde arbeid ten algemene nutte. Een sanctie die er in ons doorgaans milde straftoemetingsklimaat niet om liegt en waarmee de rechter mogelijk een signaal aan de samenleving heeft willen afgeven. De vrouw heeft als bestuurder van een auto een verkeersongeval veroorzaakt, door geen voorrang te verlenen aan een motorrijder. De man op de motor heeft daarbij zodanig letsel opgelopen dat hij kort na het ongeval is overleden. Volgens de rechter is namelijk voldoende aannemelijk geworden ‘dat verdachte ten tijde van het ongeval haar mobiele telefoon in haar handen had en met die telefoon aan het bellen was. Gebleken is dat verdachte door het telefoneren niet de juiste reactiesnelheid had en derhalve kan worden geconcludeerd dat zij hierdoor bewust risico heeft genomen en daardoor niet in staat was tot behoorlijk en verantwoord verkeersgedrag.’ Bellers moeten rekening houden met Big Brother, want de automobiliste in casu werd veroordeeld naar aanleiding van registratiegegevens van Libertel. Het gebruik van informatie- en telecommunicatietechnologie creëert immers een schaduwbeeld van het individu dat ze toepast. Wie het vonnis goed leest ziet dat de rechter impliciet alle bellende bestuurders waarschuwt: ‘Het is algemeen bekend dat het gebruik van een mobiele telefoon gevaarlijke situaties in het verkeer kan opleveren, omdat weggebruikers die mobiel telefoneren met verminderde aandacht aan het verkeer deelnemen, door het telefoneren eerder afgeleid zijn en daardoor minder alert reageren op situaties die zich in het verkeer voor kunnen doen.’ De zinsnede ‘met verminderde aandacht aan het verkeer deelnemen’ staat mijns inziens centraal in het vonnis. De recente aanpassing van ons verkeerswetgeving gaat daaraan voorbij want roken, eten, haar kammen, opmaken en op-kinderen-letten-die-op-de-achterbank-zitten zijn allemaal handelingen die een bestuurder van een auto tijdens het rijden wellicht beter kan laten, omdat zijn aandacht voor het verkeer afneemt. Wie dat toch doet en een met de hierboven geschetste casus vergelijkbaar ongeval veroorzaakt, wordt mogelijk in een strafprocedure vrijgesproken op grond van onvoldoende bewijs omdat van al deze voorbeelden geen digitale registratie plaatsvindt. Maar toepassing van ICT kan ook op andere wijzen verkeersgevaarlijk zijn. In Duitsland is eind 1998 een automobilist met zijn BMW zonder te remmen de 13 meter diepe Havel-rivier ingereden omdat hij de instructies van zijn satelliet-navigatiesysteem nauwgezet volgde. De 57-jarige bestuurder reageerde niet op de waarschuwingen van zijn passagiers en anderen en reed zonder te aarzelen voorbij een rood licht de rivier in. Bestuurder en passagiers werden weliswaar zonder problemen uit het water gered, maar het scheepverkeer moest twee uur worden stilgelegd, zodat de auto uit het water kon worden gehaald. Onderzoek naar het ongeluk leidde tot de conclusie dat het voorval te wijten is aan het ontbreken van cruciale informatie in het navigatiesysteem van de BMW. De elektronische landkaart meldde een brug waar een veerboot vaart.