XBRL is business as usual
XBRL is een standaardtechnologie waarmee begrippen die gebruikt worden in een bepaald domein vastgelegd worden in een zogenaamde taxonomie (zie kader). In de taxonomie worden ook relaties tussen de begrippen vastgelegd. Domeinautoriteiten zoals toezichthouders, wet- en regelgevers en standaardiseringscommissies hebben er derhalve groot belang bij om taxonomieën succesvol toe te passen.
Momenteel wordt in Nederland in opdracht van de ministeries van Financiën en Justitie gewerkt aan de Nederlandse taxonomie. In deze taxonomie worden met XBRL-technologie begrippen vastgelegd voor belastingaangiftes, statistieken en jaarverslagen. Hierdoor zijn rapportageprocessen voor de Belastingdienst, het CBS en de Kamers van Koophandel te vereenvoudigen. Veel gestandaardiseerde begrippen kunnen in diverse rapportages worden gebruikt en gepubliceerde begrippen kunnen eenduidig worden geïnterpreteerd door diverse vragende partijen. Het tot stand komen van de taxonomie mag werkelijk als een zeer belangrijke mijlpaal in de geschiedenis van overheidsrapportages worden gekenmerkt.
Het bestaan van de taxonomie alleen geeft echter nog geen aanleiding om ermee te gaan werken. Hoe komt dat? Zal XBRL wel tot de bedoelde administratieve lastenverlichting leiden? Is het al bekend hoe een XBRL-taxonomie moet worden toegepast? Is voor standaardsoftware en -systemen de XBRL-drempel wellicht te hoog?
Lastenverlichting
XBRL is ontstaan als reactie op de lage mate van transparantie en eenduidigheid in financiële rapportages. Door de terminologie van het domein eenduidig vast te leggen zal er meer duidelijkheid ontstaan voor rapporterende en vragende partijen. Dit wordt werkelijkheid doordat een autoriteit in het desbetreffende domein de taxonomie aanbiedt als een vrij toegankelijk te gebruiken product.
In principe kan een aanbieder van gegevens al zijn feiten in één XBRL-databestand (XBRL-instance) zetten en publiceren voor meerdere doeleinden en afnemers. Dat brengt werkelijk administratieve lastenverlichting voor de aanbieder met zich mee. Hij hoeft geen diversiteit aan rapportages meer te onderhouden.
Als de gerapporteerde feiten verder worden verwerkt door de vragende partijen, worden die feiten gecontroleerd door het gebruik van zogenaamde linkbaserelaties (zie kader). Linkbases zijn de objecten waarin relaties tussen begrippen worden vastgelegd. Als calculatierelaties zijn vastgelegd, kan er getest worden of bepaalde berekeningen kloppen. Als er presentatierelaties bestaan, kan daarmee de structuur van een rapport worden gecontroleerd.
Maar hoe weet de aanleverende partij of hij alle en de juiste begrippen heeft aangeboden in de XBRL-instance voor de vervolgprocessen bij de vragende partij?
Het antwoord op deze vraag maakt gebruik van de XBRL-specificaties zelf. Zoals de presentation-linkbaserelaties gebruikt worden voor de weergave van gegevens, zo kan voor het afdwingen van de juiste gegevens de definition-linkbaserelaties worden gebruikt. Bijvoorbeeld voor een gecontroleerde gegevensinvultoepassing, zoals een e-form, dat een valide gegevensbestand oplevert. De vragende partijen kunnen zo’n definition-linkbase voor hun specifieke rapportages opnemen in de taxonomie.
Het is verstandig de voorgestelde definition-linkbase te gebruiken voor het creëren van een specifiek gegevensbestand. Door van de definition-linkbase een gewoon XML-schema te maken, worden alle gewenste taxonomiebegrippen identificeerbaar door normale XML-standaardsoftware en -systemen.
XML-schema
Het XML-schema is controlerend voor alle instances van een toepassing en door elke schakel in een informatieverwerkingsketen te gebruiken. Het schema is tevens de basis om, bijvoorbeeld met XSLT-technieken, transformaties op de instance los te laten.
Dit is wat we willen. Reguliere tools, systemen en applicaties kunnen zonder veel aanpassingen (lees: investeringen) XBRL-instances, gelijk elk normaal ‘valid’ XML-bestand, verwerken. XBRL is business as usual geworden.
Kortom, het nut van een open standaard voor transparantie en eenduidigheid in rapportageprocessen is evident. Om te kunnen profiteren van de waardevolle resultaten van taxonomie-ontwerpen, moet er een duidelijke scheiding bestaan tussen complexe ontwerpen en dagelijkse toepassingen. Een toepassing moet eenvoudig om kunnen gaan met de XBRL-gegevensbestanden; hierbij gebruik makend van de definities in de taxonomie. Het voorstel om de acceptatie van XBRL te bevorderen is: het opnemen van een linkbase die precies beschrijft welke concepten er verplicht zijn voor een rapportage.
Op deze manier is het mogelijk vanuit de taxonomieschema’s en de desbetreffende linkbase een XML-schema te genereren voor de controle van de gegevensbestanden. Met dit XML-schema is het gegevensbestand als een normaal XML-bestand te behandelen, met de bestaande middelen. Partijen die gegevensbestanden aan moeten maken, zullen er bij gebaat zijn dat er voor de gevraagde rapportages een bruikbare definition-linkbase als taxonomieobject wordt meegepubliceerd, zodat XBRL voor veel belanghebbenden praktischer toepasbaar wordt.
Alex Stroom is ICT-consultant bij Atos Origin (alex.stroom@atosorigin.com). Hij is gespecialiseerd in semantische modellen en co-auteur van het boek ‘XBRL voor eenduidige verslaggeving’.
Dit artikel is gebaseerd op onderzoek dat is gedaan in samenwerking met NTP, Belastingdienst en CBS. De beschreven werkwijze is een puur pragmatische gedachtegang voor stabiliteit van XBRL-rapportageketens. Deze manier van werken is vooral geënt op architectuurkeuzes die gemaakt zijn door de Nederlandse Taxonomie-werkgroep, en zal bij andere architectuurkeuzes en toekomstige geavanceerde XBRL-ontwikkelingen wellicht uitgebreid worden.
Taxonomie en instance
Acceptatie van XBRL-technologie heeft alles te maken met het minimaliseren van veranderingen aan bestaande processen en technieken. Nieuwe objecten als XBRL-taxonomieën en XBRL-instances moeten worden toegepast. Maar wat zijn dat eigenlijk voor dingen?
Toepassing
Toepassen van een taxonomie betekent altijd dat XBRL-instances door een proces verwerkt worden. Bijvoorbeeld voor weergave in een specifieke rapportstructuur, of voor het rapporteren in verschillende talen, of voor een proces waarbij numerieke begrippen verrekend worden.
Deze processen worden gecontroleerd met relaties tussen taxonomieconcepten. Deze relaties zijn vastgelegd in diverse linkbases van de taxonomie. De linkbase is een op de Xlink-standaard gebaseerd XML-document waarbij relaties tussen concepten uit de taxonomieschema’s worden vastgelegd voor specifieke toepassingen.
Er zijn meerdere standaardrelaties opgenomen in de XBRL-linkbasespecificaties. Een aantal voorbeelden.
• De label-linkbase bevat labelrelaties om een begrijpelijke naam aan het concept te hangen, bijvoorbeeld voor rapportweergave in meerdere talen.
• De presentation-linkbase bevat parent/childrelaties, waabij de childconcepten onderdeel uitmaken van de parent ten behoeve van een rapportstructuur, bijvoorbeeld om de opbouw van een jaarbalans te controleren.
• De calculation-linkbase bevat calculatierelaties, waarbij aangegeven wordt hoe numerieke concepten met elkaar worden verrekend, bijvoorbeeld om het taxonomieconcept voor de totaalomzet te controleren.
• De definition-linkbase bevat requires-elementrelaties om concepten voor een toepassing af te dwingen, bijvoorbeeld om de volledigheid van een rapportage te controleren.
Dit is een greep uit de meest toegepaste relaties. De XBRL-specificatie staat eveneens toe om zelf relaties te definiëren voor eigen toepassingen.
Taxonomie
Een XBRL-taxonomie bestaat uit schema’s en linkbases. Een taxonomieschema kan het best vergeleken worden met een gewoon woordenboek waarin alle begrippen (concepten) van een bepaald domein zijn vastgelegd in een XML-schema. Om een taal te kunnen spreken, vissen we begrippen uit het woordenboek op. Om een begrijpelijke taal te spreken zijn grammaticale regels nodig. Taxonomielinkbases zijn XML-documenten die de grammaticaregels vastleggen door relaties tussen de concepten te leggen.
De concepten worden uniek in het taxonomieschema gedefinieerd, of zij zijn referenties naar unieke concepten in andere taxonomieschema’s. In XBRL worden twee typen concepten gebruikt: ‘items’ en ‘tuples’. Items zijn enkelvoudige concepten waarmee content aan het concept kan worden meegegeven. Tuples zijn complexe concepten waarmee de structuur tussen concepten wordt vastgelegd. Tuples zijn herbruikbare containers en bevatten zelf geen content. De functie van een Tuple is om concepten die bij elkaar horen ook bij elkaar te houden. Taxonomieschemadesigners zullen, onafhankelijk van de concepttoepassingen, zich moeten afvragen waarom bepaalde concepten bij elkaar horen.
Instance
De XBRL-instance is een XML-gegevensbestand dat refereert aan een taxonomie. De instance bestaat uit drie onderdelen. Eerst zijn er declaraties, waarin aangegeven wordt van welke schema’s, namespace-prefixes en taxonomieën de instance gebruik maakt. Ten tweede zijn er de zogenaamde context- en unitelementen die aangeven binnen welke context en in welke eenheden de instance geïnterpreteerd moet worden (het gaat bijvoorbeeld om een conceptrapport over het jaar 2007 in euro’s). Deze elementen zijn niet gedefinieerd in een taxonomie, maar zijn toepassingspecifiek.
Ten slotte is er de content van het rapport. Dit zijn de feiten die worden omsloten door conceptnamen (de vastgelegde begrippen) van de taxonomie. In XML-terminologie, elementen met hun waarde.