Opinie: Onze belastingcenten

Het stuk is niet in besluitvorming gebruikt en nooit verder gekomen dan de status van een intern beleidsvoorbereidend document.’

Minister heeft een puntje
Bij lezing van het document ‘Sorry, We’re OPEN’, dat door Scribd en door Leugens.nl voor de bedoelde geheimhouding is behoed, blijkt de minister wel een punt te hebben. De auteur of auteurs maken een aantal aanvechtbare aannames bij het in kaart brengen van de besparingsmogelijkheden van open standaarden en open source. En dat is van invloed op hun schatting dat de Rijksoverheid in het beste geval 1 miljard euro per jaar kan besparen, en de rest van de overheid nog eens 4 miljard euro per jaar.

Bovendien kwantificeren ze niet hoeveel de migratie-inspanning zou kosten. Ook de kosten om ambtenaren te leren werken met andere dan de nu overal aanwezige Microsoft-applicaties, blijven buiten beschouwing. En dan is er nog de vraag hoe de overheid zonder de bijbehorende software de toegang kan borgen tot documenten die ze wegens wettelijke vereisten moet bewaren. Met name de bovengrens van het geschatte besparingspotentieel wordt daarmee wat twijfelachtig.

Rapport bevat interessante informatie
Die kritiekpunten nemen niet weg dat het rapport op heel heldere en overzichtelijke wijze schetst, hoe de overheid kan besparen met open standaarden en open source, en welke kostenposten daarbij verlaagd kunnen worden.

Het rapport bevat ook relevante cijfers: bij de laatste contracten heeft de overheid bijvoorbeeld 270 euro per werkplek overgemaakt aan Microsoft alleen al voor besturingssysteem, kantoorapplicaties en e-mail. Dat is bij 117.000 werkplekken een majeur bedrag, al is volgens het rapport niet zeker of die 270 euro voor alle Rijkswerkplekken geldt.

Hergebruik kan veel opleveren
Interessant in het rapport is ook de suggestie ervoor te zorgen dat ICT-oplossingen binnen de overheid herbruikbaar worden. Licentievoorwaarden die dat in de weg staan, zou de overheid niet meer moeten accepteren. Ook van het besparingspotentieel daarvan levert het rapport een rekenvoorbeeld op basis van ‘echte’ cijfers. Die cijfers komen van een project waarin een gesloten variant van een huisstijlapplicatie werd vervangen door een open-sourceoplossing. Daarmee bespaarde een – niet bij name genoemde – ministerie over 4 jaar gerekend bijna de helft op een uitgave van 125.000 euro. Maar als andere onderdelen van de Rijksoverheid die applicatie over zouden kunnen nemen - zonder zelf te ontwikkelen - zou dat een besparing opleveren van op 10 miljoen euro per jaar. De rapporteurs denken dat de overheid minstens 50 'op te schalen' applicaties van vergelijkbare omvang in huis heeft.

Goede basis voor discussie
Zoals gezegd, in het rapport worden ook zaken niet benoemd. En natuurlijk kun je discussiëren over cijfers en achterliggende aannames – wat overigens niet ongebruikelijk is bij kosten/baten-analyses. Maar het rapport kan zeker bijdragen aan een helderder, vruchtbaarder discussie over voor- en nadelen van open standaarden en open source.

Dat de minister het in eerste instantie aan de Tweede Kamer wilde onthouden, is daarom verwonderlijk. En dat diezelfde minister die informatie nu nog aan de burgers wil onthouden – die betaald hebben voor het schrijven van het rapport, en voor de apparatuur waarmee dat is gebeurd – is onbegrijpelijk. Zeker in een tijd dat diezelfde burgers geconfronteerd worden met de noodzaak 18 miljard te besparen – besparingen die de meesten in hun portemonnee zullen treffen.

Aanstaande dinsdag presenteert de Algemene Rekenkamer een op verzoek van de Tweede Kamer opgesteld rapport over open standaarden en open-sourcesoftware bij de overheid. Het is voor Donner niet te hopen dat dat rapport van de rekenkamer tot dezelfde besparingskansen komt die ‘Sorry, we’re OPEN’ in het vooruitzicht stelt. Want dan heeft zijn ministerie bijna een jaar verspeeld: ‘Sorry, we’re OPEN’ was begin mei 2010 klaar. Als je die datum even op je laat inwerken, vraag je je ook af waarom er inmiddels niet al een voor minister en topambtenaren wel acceptabele kosten/batenanalyse van open standaarden en open source ligt. Maar dat is kennelijk te veel gevraagd.