Zo krijgt duurzaamheid vaste plek in IT-studies van Radboud Universiteit

Maar duurzaamheid hangt met veel meer samen dan alleen maar nieuwe hardware. Zo hebben ook de manier waarop software gemaakt wordt en de hoeveelheid data die verzameld wordt hier invloed op. “Als je anders rijdt in je auto kun je ook energie besparen”, haalt Van Gastel als voorbeeld aan. Bestuurders kunnen bijvoorbeeld eerder naar een hogere versnelling schakelen en zoveel mogelijk met een constante snelheid rijden om zo min mogelijk brandstof te verbruiken. “Dat geldt ook voor ICT: door je software anders te maken, bespaar je energie. De software stuurt de hardware aan, net zoals de bestuurder de auto aanstuurt. Die bewustwording zie je niet in het normale curriculum terug.”

Dat heeft te maken met dat veel opleidingen een standaard referentiecurriculum gebruiken, waarin duurzaamheid niet aan bod komt. “Dus het staat bij niemand op de radar en er is geen expertise in. Dat is jammer.”

Integratie in bestaande vakken

De Radboud Universiteit probeert daar nu dus verandering in te brengen door duurzaamheid in alle IT-opleidingen aan bod te laten komen. Vooralsnog krijgen studenten niet standaard een los vak hierover, maar is het onderwerp geïntegreerd in verschillende al bestaande vakken. Denk bijvoorbeeld aan de vakken besturingssystemen, big data en ICT & Samenleving. “Bij big data besteden we bijvoorbeeld aandacht aan welke data je bewaart en waarom, en welke analyses je daarop doet. En hoe structureer je data zo dat je er energiezuinige operaties op kunt doen?” Dergelijke vraagstukken zijn erg belangrijk, want juist bij het opslaan, verplaatsen en de verwerking van data wordt veel energie verbruikt.

Om met dergelijke vraagstukken om te gaan, krijgen studenten niet alleen de opdracht er over na te denken, maar ook handvatten om er actief mee aan de slag te gaan. Zo wordt er aandacht besteed aan analysetechnieken en meer duurzame programmeertechnieken die studenten in kunnen zetten tijdens hun werk.

Maar er wordt niet alleen naar energieverbruik gekeken bij de vakken, benadrukt Van Gastel. “We hebben duurzaamheid in vier punten opgedeeld: klimaatneutraal, circulariteit, gezonde omgeving -dus zaken als vitaliteit en biodiversiteit – en gelijke kansen. Het is makkelijk om alleen aan energieverbruik te denken, maar als je apparaten niet lang genoeg van updates voorziet, worden ze sneller afgeschaft en krijg je meer e-waste. Dat is ook een onderdeel van duurzaamheid.”

Van de grond af opbouwen

Een grote uitdaging bij dit alles is juist het feit dat er voorheen nauwelijks aandacht was voor duurzaamheid binnen IT-opleidingen. “Ik heb hier zelf ook nooit een opleiding in gehad en de collega’s ook niet. Dus dit is echt een nieuw onderwerp dat we vanaf de grond af aan op moeten bouwen. Het scheelt wel dat twee collega’s sinds een paar jaar ook hiermee aan de slag zijn gegaan en dat ik een proefschrift over duurzaamheid van software heb geschreven. We hebben dus een heel klein groepje met expertise.”

De kennis van deze drie docenten moet echter ook weer overgebracht worden op andere collega’s, die dat dan weer in hun eigen vakken moeten verwerken. “De werkdruk ligt al heel hoog en ze moeten nu bovenop het reguliere werk nog wat extra’s doen om de vakken te gaan veranderen. Dat is niet ideaal. En dit ligt niet aan de Radboud Universiteit, dit is gewoon de situatie van het hoger onderwijs in Nederland. Maar daardoor wordt verandering wel lastiger.”

Door de studenten worden de veranderingen echter goed ontvangen. “Intern is alleen maar positief gereageerd. Dit zijn ook jonge mensen die een positieve impact op de wereld en de maatschappij willen maken. En zij zien ook echt wel dat er een probleem is. Mensen willen hier echt iets mee doen omdat ze zien dat er veel nadelige effecten zijn van de klimaatcrisis. Dus dit initiatief past heel goed.”

Bredere kijk op de wereld

Van Gastel hoopt uiteindelijk dat de nieuwe aandacht voor duurzaamheid toekomstige IT’ers een “bredere kijk op de wereld, met wat meer oog voor de maatschappelijke effecten van IT” meegeeft. “Dus het besef dat je nooit geïsoleerd bezig bent. Ook al werk je alleen aan een IT-systeem, dat systeem heeft impact op andere zaken.”

“En ik hoop dat ze echt handvatten krijgen zodat ze hier ook wat mee kunnen. Dus dat ze snappen waar het energieverbruik vandaan komt en welk gereedschap ze kunnen gebruiken om dit echt te kunnen doormeten en te reduceren. Uiteindelijk hoop ik dat zo daadwerkelijk energie bespaard wordt en duurzaamheid zelfs een eis wordt bij de inkoop van IT-systemen.”

De komende tijd wordt het thema duurzaamheid dan ook nog verder geïntegreerd binnen de IT-studies aan de Radboud Universiteit. Zo wordt erover nagedacht om er een los vak van te maken. “Dat zou een logische volgende stap zijn.”