Loopbaan

Zo krijgt duurzaamheid vaste plek in IT-studies van Radboud Universiteit
Duurzaamheid is meer dan alleen energieverbruik.
Duurzaamheid is meer dan alleen energieverbruik.
De Radboud Universiteit kondigde in november vorig jaar aan dat alle opleidingen aandacht gaan besteden aan duurzaamheid - ofwel via een apart vak ofwel door het te integreren in bestaande vakken. Dit geldt ook voor de ICT-studies aan de universiteit. Juist bij die opleidingen is duurzaamheid van enorm belang, vertelt Bernard van Gastel, universitair docent bij de opleiding informatica.
Duurzaamheid is vanuit verschillende opzichten een belangrijk punt van aandacht. Niet alleen kampt de wereld met een klimaatcrisis waarvan de effecten steeds meer duidelijk worden, maar zeker in Nederland is ook sprake van energiekrapte, wat de IT-groei kan remmen. Slim omgaan met energie is dus ook om die reden voor veel organisaties een punt van aandacht.
Toch wordt er binnen IT-opleidingen nog weinig aandacht besteed aan duurzaamheid, signaleert Bernard van Gastel. “Er wordt vanuit IT-studies traditioneel heel simpel gedacht: als je nieuwe hardware aanschaft, dan is dat energiezuiniger.” Volgens Van Gastel wordt ter onderbouwing regelmatig de Wet van Moore aangehaald. Dit principe stelt dat het aantal transistors in een geïntegreerde schakeling iedere twee jaar verdubbelt. Dat betekent dat chips iedere twee jaar twee keer zo klein worden, maar ook dat de energie-efficiëntie verbetert. “Maar de rek is inmiddels uit die Wet van Moore. En de verbeteringen in energie-efficiëntie vlakken ook nog eens af. We hebben nu wel meer transistors in een chip, maar die zijn niet veel energiezuiniger geworden.” Met andere woorden: nieuwe hardware is niet per se heel veel duurzamer.
Maar duurzaamheid hangt met veel meer samen dan alleen maar nieuwe hardware. Zo hebben ook de manier waarop software gemaakt wordt en de hoeveelheid data die verzameld wordt hier invloed op. “Als je anders rijdt in je auto kun je ook energie besparen”, haalt Van Gastel als voorbeeld aan. Bestuurders kunnen bijvoorbeeld eerder naar een hogere versnelling schakelen en zoveel mogelijk met een constante snelheid rijden om zo min mogelijk brandstof te verbruiken. “Dat geldt ook voor ICT: door je software anders te maken, bespaar je energie. De software stuurt de hardware aan, net zoals de bestuurder de auto aanstuurt. Die bewustwording zie je niet in het normale curriculum terug.”
Dat heeft te maken met dat veel opleidingen een standaard referentiecurriculum gebruiken, waarin duurzaamheid niet aan bod komt. “Dus het staat bij niemand op de radar en er is geen expertise in. Dat is jammer.”
Integratie in bestaande vakken
De Radboud Universiteit probeert daar nu dus verandering in te brengen door duurzaamheid in alle IT-opleidingen aan bod te laten komen. Vooralsnog krijgen studenten niet standaard een los vak hierover, maar is het onderwerp geïntegreerd in verschillende al bestaande vakken. Denk bijvoorbeeld aan de vakken besturingssystemen, big data en ICT & Samenleving. “Bij big data besteden we bijvoorbeeld aandacht aan welke data je bewaart en waarom, en welke analyses je daarop doet. En hoe structureer je data zo dat je er energiezuinige operaties op kunt doen?” Dergelijke vraagstukken zijn erg belangrijk, want juist bij het opslaan, verplaatsen en de verwerking van data wordt veel energie verbruikt.
Om met dergelijke vraagstukken om te gaan, krijgen studenten niet alleen de opdracht er over na te denken, maar ook handvatten om er actief mee aan de slag te gaan. Zo wordt er aandacht besteed aan analysetechnieken en meer duurzame programmeertechnieken die studenten in kunnen zetten tijdens hun werk.

Hoeveel verdient de gemiddelde IT'er? Hoeveel last hebben IT'ers van de druk op de arbeidsmarkt? En in hoeverre zijn zij te spreken over de prestaties van recruiters die hen een baan aan proberen te bieden? AG Connect en Berenschot onderzoeken het in de 23e editie van het jaarlijkse salarisonderzoek.
Doe ook mee en maak kans op een Sonos Room SL-speaker of een masterclass van Nyenrode Business Universiteit en AG Connect!
Maar er wordt niet alleen naar energieverbruik gekeken bij de vakken, benadrukt Van Gastel. “We hebben duurzaamheid in vier punten opgedeeld: klimaatneutraal, circulariteit, gezonde omgeving -dus zaken als vitaliteit en biodiversiteit – en gelijke kansen. Het is makkelijk om alleen aan energieverbruik te denken, maar als je apparaten niet lang genoeg van updates voorziet, worden ze sneller afgeschaft en krijg je meer e-waste. Dat is ook een onderdeel van duurzaamheid.”
Van de grond af opbouwen
Een grote uitdaging bij dit alles is juist het feit dat er voorheen nauwelijks aandacht was voor duurzaamheid binnen IT-opleidingen. “Ik heb hier zelf ook nooit een opleiding in gehad en de collega’s ook niet. Dus dit is echt een nieuw onderwerp dat we vanaf de grond af aan op moeten bouwen. Het scheelt wel dat twee collega’s sinds een paar jaar ook hiermee aan de slag zijn gegaan en dat ik een proefschrift over duurzaamheid van software heb geschreven. We hebben dus een heel klein groepje met expertise.”
De kennis van deze drie docenten moet echter ook weer overgebracht worden op andere collega’s, die dat dan weer in hun eigen vakken moeten verwerken. “De werkdruk ligt al heel hoog en ze moeten nu bovenop het reguliere werk nog wat extra’s doen om de vakken te gaan veranderen. Dat is niet ideaal. En dit ligt niet aan de Radboud Universiteit, dit is gewoon de situatie van het hoger onderwijs in Nederland. Maar daardoor wordt verandering wel lastiger.”
Door de studenten worden de veranderingen echter goed ontvangen. “Intern is alleen maar positief gereageerd. Dit zijn ook jonge mensen die een positieve impact op de wereld en de maatschappij willen maken. En zij zien ook echt wel dat er een probleem is. Mensen willen hier echt iets mee doen omdat ze zien dat er veel nadelige effecten zijn van de klimaatcrisis. Dus dit initiatief past heel goed.”
Bredere kijk op de wereld
Van Gastel hoopt uiteindelijk dat de nieuwe aandacht voor duurzaamheid toekomstige IT’ers een “bredere kijk op de wereld, met wat meer oog voor de maatschappelijke effecten van IT” meegeeft. “Dus het besef dat je nooit geïsoleerd bezig bent. Ook al werk je alleen aan een IT-systeem, dat systeem heeft impact op andere zaken.”
“En ik hoop dat ze echt handvatten krijgen zodat ze hier ook wat mee kunnen. Dus dat ze snappen waar het energieverbruik vandaan komt en welk gereedschap ze kunnen gebruiken om dit echt te kunnen doormeten en te reduceren. Uiteindelijk hoop ik dat zo daadwerkelijk energie bespaard wordt en duurzaamheid zelfs een eis wordt bij de inkoop van IT-systemen.”
De komende tijd wordt het thema duurzaamheid dan ook nog verder geïntegreerd binnen de IT-studies aan de Radboud Universiteit. Zo wordt erover nagedacht om er een los vak van te maken. “Dat zou een logische volgende stap zijn.”
Duurzaamheid wordt binnen alle opleidingen een standaard onderdeel, maar er zijn ook mogelijkheden voor studenten die zich er nog verder in willen verdiepen. Zij kunnen een speciale track volgen over duurzaamheid, die zich vertaalt in een Duurzaamheidsgetuigenis. Dit krijg je uitgereikt bij je diploma, waarmee de student kan aantonen dat hij of zij extra aandacht heeft besteed aan duurzame onderwerpen binnen de studie.
Daarnaast heeft de masterspecialisatie Management, Science and Innovation een sterkere focus op de Sustainable Development Goals. Binnen de masterspecialisatie kan onder meer de track IT and circularity gevolgd worden.
Redacteur bij AG Connect. Schrijft onder meer over de IT-arbeidsmarkt, IT-onderwijs, software-ontwikkeling en zakelijke software.
e.meijer@agconnect.nl