Web3: zo is de volgende generatie internet in de maak

Bovendien vinden verwerking en opslag van data dan decentraal plaats. Op grotere schaal toegepast wordt hierdoor het systeem van het huidige internet (eigenlijk dus het web-deel van het internet) robuuster en is het niet meer afhankelijk van de handvol miljardenondernemingen die nu bepalen wat er op het web gebeurt.

Het zijn de principes en doelstellingen van Web3, niet te verwarren met Web 3.0. Laatstgenoemde is het initiatief van onder meer webpionier Tim Berners Lee, die ooit versie 1 van het world wide web heeft gecreëerd. Het mede door hem aangejaagde Web 3.0 was meer gericht op de ontwikkeling van een semantisch web. In Web3 staat 'crypto' centraal, waarbij crypto dus niet staat voor cryptografie maar voor cryptovaluta.

Een belangrijk verschil tussen Web3 en Web2 - zoals we dat nu kennen - is dat gebruikers veel meer grip krijgen op hun eigen gegevens. Dat wordt vaak aangeduid met Self Sovereign Identity (SSI). Nu ontbreekt die zeggenschap. Gegevens zijn de facto eigendom van bedrijven die data over klanten opslaan en naar eigen believen gebruiken, vaak zonder dat ze degene over wie het gaat informeren over het gebruik.

In de huidige situatie is het ook vrij makkelijk voor overheden die de vrijheid van meningsuiting willen beperken, om in te grijpen. Bijvoorbeeld door de toegang tot cloudgebaseerde diensten te blokkeren of bankrekeningen te bevriezen. Met de decentrale aanpak van Web3 is zo'n ingreep veel lastiger. Centraal in de Web3-identiteit staat het adres van de eigen 'identity wallet'. Dat is een anonieme manier om een interactie aan te gaan met een decentrale app (dapp). De gebruiker kan er dan zelf voor kiezen om zijn/haar/hun identiteit te onthullen. In Europees verband wordt bijvoorbeeld gewerkt aan een Europese digitale identiteit (European Digital Identity Wallet).

Intermediairs buiten spel

Bij Web3 neem je dus geen diensten af bij een dienstverlener. Om de kosten te dekken, moeten gebruikers betalen voor de toegang tot het protocol dat deze nieuwe aanpak faciliteert. Dat betalen gebeurt met behulp van tokens die direct gaan naar de mensen die een bijdrage hebben geleverd aan de totstandkoming van de afgenomen diensten. Daardoor wordt een laag met intermediairs in Web2 - waar vaak veel geld blijft steken - weggesneden.

In Web3 zijn cryptocurrencies dan ook gemeengoed, omdat die werken volgens dezelfde principes. De tokens vormen een ingebakken laag voor betalingen zonder hinder van geografische grenzen of de uitwisseling van persoonlijke gegevens.

Zo ontstaat een 'token economy' vergelijkbaar met hoe nu crowdfunding werkt. Iemand met een goed idee geeft een x aantal tokens uit om een bedrijf op te zetten. 10% gaat naar de initiatiefnemers en 10% gaat in de verkoop om investeringskapitaal aan te trekken. Iedereen kan investeren in tokens en krijgt daarmee ook zeggenschap over de ontwikkeling van het project. Wordt het een succes, dan worden de tokens meer waard. Ontwikkelt het project in een richting waar je als deelnemer niet achter staat, dan verkoop je je tokens. Dit alles verloopt volgens een volledig transparant proces.

Belangrijke drijvende krachten achter Web3 zijn de Decentralized Autonomous Organizations (DAO's) als nieuwe bedrijfsvorm zonder centrale aansturing.

Maar ook de webgiganten zien de ontwikkeling die gaande is op internet en proberen hun aandeel daarin veilig te stellen. Mark Zuckerberg bijvoorbeeld creëerde daarom onlangs een nieuw moederbedrijf voor Facebook met de naam Meta. Dat is een referentie naar Metaverse, een nieuwe 3D-versie van het internet zoals we het nu kennen, waarin Web3 en Non Fungible Tokens (NFT's) waarschijnlijk een belangrijke rol gaan spelen. Zuckerberg wil daar met de bedrijven die onder Meta vallen, flink op inzetten.

De aanjagers van Metaverse zien een digitale economie ontstaan waarin vele miljarden rondgaan en die het huidige internet vervangt door gezamenlijke virtuele werelden. "Als het internet 2D is en een silo-vorm heeft, dan is de Metaverse 3D en interoperable, alsof video games en de fysieke wereld samen een kind hebben gebaard", schetst Packy McCormick, financieel specialist en oprichter van de sociale gemeenschap Not Boring.

Hij wijst erop dat delen van Metaverse al bestaan. We ontmoeten elkaar via videovergaderdiensten, werken online samen, babbelen via Twitter en shoppen online en vermaken ons met games als Fortnite. "Vandaag de dag bestaan al deze Web3-functionaliteiten nog als losse onderdelen, net als dat je door de stad loopt en steeds bij het betreden van een gebouw je hele outfit en identiteit verandert. Met Web3 en NFT's is het mogelijk de achterkant van Metaverse aan elkaar te naaien door een verbindende laag en interoperabiliteit in het systeem te bouwen."

Diverse partijen broeden dus op verschillende initiatieven die belangrijke gevolgen kunnen hebben voor het internet dat we nu kennen. Self Sovereign Identity, decentrale apps en decentrale opslag van data spelen daarin belangrijke rollen. Het is nog de vraag of blockchain zoals we dat kennen van de cryptomunten daarbij de basis gaat vormen. Mogelijk dat een andere invulling van decentrale databases met gedeeld toezicht opkomt. "Veel van die unpermissioned blockchains vreten heel veel energie", zegt Oskar van Deventer, senior scientist bij TNO en gespecialiseerd in blockchain. "Er wordt nu gekeken naar permissioned blockchains. Die worden beheerd door een consortium, meestal met een stichting in het midden. Maar zo'n SSI kan ook met X509-certificaten."

Van Deventer: "Elk systeem heeft substantiële voor- en nadelen. Een blockchain is bijvoorbeeld relatief lastig te organiseren. In het Europese eSSIF-Lab wordt wetenschappelijk onderzoek gedaan naar nieuwe technologieën die de basis kunnen vormen voor een SSI-wallet."

Toezicht blijft nodig

Het probleem met Self Sovereign Identity is dat er toch altijd governance nodig is, stelt Olaf Kolkman. Hij is Principal Internet Technology, Policy, and Advocacy en voormalig CITO bij de Internet Society. "Ik ben altijd voor dingen decentraal en open aanpakken. Internet heeft altijd de belofte -of in ieder geval de mogelijkheid- van decentraliteit en openheid met zich meegebracht. Maar als je kijkt naar de processen die we nodig hebben om zaken met elkaar te doen, ligt daar altijd een bestuurlijke laag overheen. Met SSI is er de mogelijkheid dat als een online-gokdienst wil controleren of een klant 18 jaar of ouder is, deze alleen een bevestiging of ontkenning krijgt, verder niets. Het probleem is dat die dienstverlener toch wel wil weten hoe dat antwoord tot stand is gekomen, welke mechanismen erachter zitten, om geen mensen illegaal toe te laten. Daar heb je governance voor nodig. Het gaat dus niet om de techniek van de database of de blockchain. Het gaat om governancestructuur. "

Tim O'Reilly - uitgever, bedenker van onder meer de term Web 2.0, en aanhanger van vrije software en opensourcebewegingen - liet zich deze week kritisch uit over Web3. De vraag is of Web3 in zijn beginfase zit of aan zijn eind is, zegt hij. "Net als pas duidelijk werd nadat de dotcom-zeepbel barstte wat Web 2.0 werkelijk was - welke bedrijven overleefden en welke niet -  zo zal het nog duren tot na de volgende crisis dat we werkelijk weten waar Web3 uit bestaat, als het al bestaat."