Waarom ranglijstjes een slechte graadmeter zijn voor digitalisering van de overheid

Het Rathenau Instituut heeft een factsheet uitgebracht waarin wordt ingegaan op de vraag wat deze internationale ranglijsten precies meten en wat zij wel en niet laten zien over de digitalisering van de Nederlandse overheid. Als het gaat om digitale publieke dienstverlening, connectiviteit en digitale vaardigheden zit Nederland goed: In bijna alle lijsten zit Nederland in de Europese top-5.

Bij het bestuderen van de internationale ranglijsten wordt duidelijk dat Nederland in vergelijking met anderen de gebruikers weinig betrekt bij de ontwikkeling van digitale publieke diensten. In geen één van de ranglijsten worden veiligheid, transparantie, inhoudelijke kwaliteit en uitvoering van digitale dienstverlening beoordeeld. Ook wordt er niet gekeken naar de consequenties voor de burger van digitalisering.

Veiligheid onderbelicht

Het Rathenau Instituut bespreekt in de factsheet dat transparantie en veiligheid in de indexen voor digitalisering nog onderbelicht zijn. “Ten eerste heeft het Nederlandse beleid voor een digitale overheid, onder andere als gevolg van de toeslagenaffaire, aandacht voor het verbeteren van de kwaliteit van de basisregistraties persoonsgegevens”, zo schrijven de onderzoekers. Ook het vergroten van de transparantie van de overheid is een belangrijk speerpunt, maar dit blijft nog onderbelicht in de indexen.

Ethisch verantwoord

“Hoewel de Digital Government Index van OESO  laat zien dat er nog aandacht nodig is voor een ethisch verantwoorde verzameling en gebruik van overheidsdata, wordt er niet naar kwaliteit en transparantie gekeken.”

Nederland wil een digitale koploper zijn en een goede basis neerleggen voor het bouwen van een digitale overheid.  Volgens de onderzoekers zijn diverse voorwaarden om dat te bereiken aanwezig: Nederland behoort tot de top 5 van meest gedigitaliseerde Europese landen en veel burgers en bedrijven hebben vaardigheden en middelen om hun zaken digitaal te regelen.

Maar het zegt niet alles. “Rapporten zoals de Staat van de Uitvoering 2022 laten echter zien dat er een structurele groep laaggeletterden is die niet goed mee kan. Zoals de auteurs van dat rapport ook opmerken, is deze groep niet zichtbaar in de gemiddelde scores waar de internationale ranglijsten zich op baseren.”