Al veertig jaar realiseert het land een gemiddelde groei van bijna 8 procent. Sinds 1998 is het karakter van de economie echter flink gewijzigd. Niet langer vormen de bescherming van de binnenlandse markt en het goedkoop produceren van goederen voor de wereldmarkt het fundament van de ontwikkelingen. Innovatie is het kernbegrip geworden. En onderwijs. Op de VS na zijn de particuliere uitgaven aan onderwijs er het hoogst ter wereld. En dat terwijl ook de overheid, anders dan in de VS, een forse duit in zakje doet. Vooral in de kennisintensieve ICT­sector doen deze gevolgen zich gelden: binnen enkele jaren zal deze sector 50 procent van het BNP van Zuid­Korea voor zijn rekening nemen. (Vergelijk dit met ruim 5 procent in Nederland.)
Bijvoorbeeld bij Samsung ging het roer in 1997 fors om. En met succes. Vanuit een bijna faillissement realiseerde het bedrijf vorig jaar een winst van 5 miljard dollar op een omzet van ruim 50 miljard dollar. Van een volger werd het een trendsetter. De mooiste mobiele telefoontjes zijn tegenwoordig van Samsung. In Zuid­Korea dient het toestel allang niet meer om alleen te bellen. Telefoontje mag je het eigenlijk niet meer noemen. Mobieltje dekt de lading beter. Tv kijken op je mobiel; in Zuid­Korea zijn al 3 miljoen toestellen verkocht waarmee het kan. En SK, de grootste mobiele operator, introduceert rond dit tijdstip het commerciële videobellen. En dat je met een mobieltje kunt fotograferen weten de Koreanen allang.
Deze features leiden tot aardige toepassingen: de camera en display zijn zo goed dat je geen spiegeltje meer nodig hebt om je make­up te checken. Ook omdat de mobieltjes met al deze functies wat groot uitvallen, beginnen ze voor Koreaanse meisjes de functie van het handtasje over te nemen. Op straat hebben ze hun mobieltje permanent in de hand, ook als ze er niet mee bellen, e­mailen, chatten, tv kijken of een spelletje spelen.
Vrijwel geen enkele internetgebruiker in Zuid­Korea belt nog in via een modem. De ADSL­markt is er inmiddels dood. In razend tempo wordt nu VDSL uitgerold. KT en Hanaro (de twee grote operators) zien dat meer bandbreedte tot meer inkomsten leidt. De eerste twee jaar na introductie van ADSL (1998/1999) leidde het nog tot een omzetdaling, omdat de meerinkomsten uit ADSL­gebruik ten kostte gingen van de telefoontikken. Dankzij de nieuwe populaire toepassingen als ‘online trading’, ‘multiplayer gaming’ en ‘video streaming’ brengen de gebruikers (sinds 2000 en later) steeds meer tijd online door en stijgt de omzet op het vaste net weer explosief.
Typerend is dat KT en Hanaro bandbreedte niet langer als een premium positioneren. Ze maken reclame met slogans als ‘de snelste verbinding naar Lineage’ (‘s werelds meest populaire ‘massive multiplayer online game’). Om deze strategie kracht bij te zetten is KT afgelopen jaar begonnen met de upgrade van ADSL naar VDSL. Ook omdat het technisch lastig is ADSL en VDSL tegelijkertijd aan te bieden aan verschillende klanten in hetzelfde appartementsgebouw waardeert KT in samenspraak met de beheerder de klanten eenvoudigweg op onder hetzelfde contract. Zo kan het gebeuren dat op een mooie dag de gebruiker voor hetzelfde geld, zo’n 30 dollar per maand, in plaats van 8 mbps ineens 20 mbps krijgt. Dit lijkt een profijtelijke strategie. Beide operators hebben fors geïnvesteerd, maar hun vaste inkomsten op peil gehouden. Omdat er, naast de traditionele spraaktoepassing, een flink aantal nieuwe diensten als gaming, video, internettoegang en Wi­Fi zijn gekomen, is de omzet op het vaste net flink gestegen.
Voor VDSL moeten KT en Hanaro investeren in glasvezel naar de appartementsgebouwen, bedrijvencentra of verdelerpunten in de straat. Afhankelijk van de afstand tot de meterkasten, maximaal 1300 meter, biedt de VDSL­technologie snelheden van 20 mbps en hoger. Theoretisch is 70 mbps haalbaar als de glasvezel de woning tot 300 meter is genaderd. Voor 100 mbps en/of symmetrisch moet de glasvezel worden doorgetrokken tot aan de meterkast. Dit gebeurt eigenlijk alleen in nieuwbouw. De kosten om van 20 tot 50 mbps naar 100 mbps te gaan zijn relatief veel hoger dan de upgrade van ADSL naar VDSL. KT en Hanaro hebben op dit moment dan ook geen grote ambities op fiber­gebied. Wel investeren zij volop in Wlan.
Ook de Koreaanse overheid stimuleert investeringen in FTTH niet, wetende dat KT en Hanaro het laatste stukje alleen zullen verglazen als zij goedkoop kunnen lenen. Juist hiermee is de overheid na de IMF­crisis van 1997 een stuk voorzichtiger geworden. In de visie van de Koreaanse overheid is concurrentie geen doel op zich, maar een middel om de bedrijven scherp te houden. Te veel concurrentie leidt tot verspilling. Bij infrastructuur is er daarnaast ook nog het probleem van onderinvestering in de onrendabele gebieden. Het beleid van Zuid­Korea is daarom gebaseerd op planning. De regie ligt dan weliswaar bij de overheid, maar de verantwoordelijkheid voor de uitvoering ligt volledig bij de markt. KT en Hanaro zijn beiden volledig geprivatiseerde ondernemingen. Dit betekent dat de winst van KT en Hanaro niet wordt afgeroomd en dus beschikbaar is voor investeringen in het netwerk en nieuwe diensten. De nauwe samenwerking tussen overheid en bedrijven en de traditionele bestuurscultuur zorgt ervoor dat dit ook daadwerkelijk gebeurt.
Terwijl in de rest van de wereld vooralsnog alleen de online­dienst internettoegang een groot succes is, kent Zuid­Korea ook een ‘booming’ markt voor massive multiplayer online gaming. Bedrijven als Webzen en NCsoft behoren tot de meest winstgevende bedrijven in het land, met nettomarges van meer dan 50 procent. De beursintroducties van deze bedrijven op de Koreaanse beurs (Kosdaq) begin dit jaar, doen denken aan de hoogtijdagen van internet. Beide bedrijven noteren momenteel vijf maal hoger dan hun introductiekoers. Er is echter een belangrijk verschil: deze bedrijven maken winst, veel winst. De sterk stijgende populariteit van de mmpo­games verliep parallel aan de introductie van de ‘pc­bang’. Een ruimte met een hoop pc’s waar tegen een vast bedrag van 1 tot 2 dollar per uur geïnternet kan worden. Binnen vijf jaar zijn er inmiddels 28 duizend van deze ruimtes in Korea, en de groei is er nog niet uit. De pc­bang is een sociaal alternatief voor een avondje film of café. De interactie verloopt niet alleen via de computer maar ook live, doordat je tegenstander of strijdmakker een pc verderop zit. De pc­bang heeft de markt voor arcade­games in Zuid­Korea volledig weggevaagd.
Een van de nieuwe diensten waar KT en Hanaro momenteel fors in investeren is Wi­Fi: public access hotspots. Anders dan bij ons is het businessmodel niet gebaseerd op hardware maar op service. Analoog aan de mobiele markt. Voor 10 dollar per maand levert de KT zijn klanten de toegevoegde waarde dienst Nespot bovenop de ADSL­/VDSL­verbinding: een modem en gratis toegang via de inmiddels ruim 8500 hotspots in Seoul en omgeving. KT mikt op 1 miljoen betalende klanten eind dit jaar, waarmee de grootste investeringen, 100 miljoen dollar, ongeveer terugverdiend zouden moeten zijn. Door Wi­Fi als toegevoegde­waardedienst in de markt te zetten tackelt KT het belangrijkste probleem van Wi­Fi hier: betalingsbereidheid en ­gemak.
In het creëren van toegevoegde­waardediensten op basis van heel simpele ideeën zijn ze sowieso erg goed Zuid­Korea. De ‘ring back tone’­dienst waarmee gebruikers zelf een alternatief kunnen instellen voor die stomme piepjes die je hoort als je iemand probeert te bellen, is een enorm succes. Een ongelofelijk simpel idee, maar een commerciële kraker. Of wat te denken van een voor mensen onhoorbare ringtone waarmee je de muggen op afstand kan houden?
Van ‘copycat’ is Korea hard op weg naar het ‘technology leadership’ op het gebied van mobiel en breedband internet. De ontwikkelingen worden voornamelijk gevoed door een zeer innovatieve MKB­sector. Het zijn de jonge bedrijven met een omvang van honderd tot tweehonderd man die de nieuwe producten en diensten ontwikkelen. Gevoed door een dankzij de jeugdige bevolking grote binnenlandse vraag en een zeer positief beurssegment staan ze nu voor de uitdaging om in navolging van Samsung de wereldmarkt te veroveren. Japan en China staan bovenaan bij de expansieplannen. Daarna komen de VS. Pas dan denken ze aan Europa. Vanuit Zuid­Korea bezien is Europa de derde wereld. Logisch, maar wel confronterend. Aan de Lissabon­ambities (Europa moet in 2010 de meest dynamische economie ter wereld zijn) hebben de Koreanen geen boodschap.

Jan Prins is managing partner van InterimIC, Interim Intellectual Capital. Hij maakte deel uit van een handelsmissie onder leiding van staatssecretaris van Gennip, die recent Zuid­Korea bezocht.