Voormalig VVD-Kamerlid Ton Elias is bijna negen jaar na het parlementair onderzoek van zijn commissie boos en teleurgesteld. Of liever gezegd: furieus. Hij constateert in gesprek met iBestuur dat er veel te weinig is gedaan met de aanbevelingen. “En dat is onbegrijpelijk en doodzonde.”

Elias maakte in 2014 naam als voorzitter van de tijdelijke commissie ICT. Deze commissie onderzocht na een reeks mislukkingen de grondoorzaken van ICT-problemen van de overheid. In het eindrapport werden tientallen aanbevelingen gedaan die moesten leiden tot verbetering. De conclusies brachten het nodige teweeg op onder meer het gebied van toezicht: met de komst van onder meer BIT, inmiddels het Adviescollege ICT-toetsing, werden de teugels strakker aangetrokken rondom IT-projecten. Elias ziet dat er dankzij het verscherpte toezicht diverse projecten voortijdig beëindigd zijn, maar met veel belangrijke aanbevelingen is er tot zijn teleurstelling te weinig gedaan. “Ik ben daar niet alleen teleurgesteld over, maar vooral nogal boos.”

Slecht opdrachtgeverschap

Inmiddels is Elias gepensioneerd en nog enigszins actief als wijnimporteur en volgt hij de IT van de overheid op grote afstand. “Want ik erger me er wild aan hoe weinig er veranderd is sinds ons rapport.” Een terugkeer in de politiek ziet hij niet zitten, maar een reactie op de analyse van de tien grootste IT-projecten in uitvoering, die vrijwel allemaal jaren vertraging hebben opgelopen met honderden miljoenen aan budgetoverschrijding als gevolg, wil hij best even tijd vrijmaken.

Er is gebrek aan deskundigheid en kwaliteit bij de overheid op IT-gebied.

De grootste oorzaak is volgens Elias “gebrek aan deskundigheid en kwaliteit bij de overheid op IT-gebied, met slecht opdrachtgeverschap als gevolg.” Het leidt er volgens hem toe dat externe partijen de problemen van de overheid nu moeten oplossen door projecten vooraf te toetsen en bij te springen waar nodig. “Dat is dodelijk. Er is op IT-gebied veel meer expertise binnen de overheid zelf nodig, om zelf de kwaliteit van de geboden producten en diensten te kunnen beoordelen en ook zelf meer uit te kunnen voeren.”

Overheidssalaris IT’ers te laag

Eén van de grootste kritiekpunten waarmee volgens Elias jaren na zijn rapport nog altijd niets is gedaan, is het salarisgebouw van de overheid voor IT’ers. “Het is verschrikkelijk vervelend dat daar nog altijd niets van terechtgekomen is. De overheid zou daar veel flexibeler in moeten zijn.” Elias schetst een voorbeeld: “Wanneer een ‘nerd’ briljant is in IT, daarin uitstekend werk levert en over enorme kennis beschikt moet hij gewoon 150.000 euro kunnen verdienen bij de overheid. Oók als hij niet leiding geeft aan veertig, vijftig mensen. Wij hebben destijds hiervoor gepleit, om veel meer flexibiliteit in de salarissystematiek toe te passen. De Tweede Kamer stemde daarmee in. De toenmalige minister ook, alleen is er niets mee gebeurd, vanwege een soort ‘gewoonte’. Een cultuur die maar niet verandert. Nog altijd kunnen alleen de leidinggevenden bij de overheid in de hoogste schalen komen.”

Wanneer een ‘nerd’ briljant is in IT, daarin uitstekend werk levert moet hij gewoon 150.000 euro kunnen verdienen bij de overheid.

Elias bekent dat hij IT’ers destijds zelfs boven de Balkenendenorm wilde laten verdienen als dat nodig was. “Maar dat lukte niet, omdat de SP dat in zijn commissie tegenhield.” Het was volgens Elias de huidige minister van Binnenlandse Zaken Hanke Bruins Slot die met een compromis kwam. Boven de Balkenendenorm gebeurde niet, wel werd het loongebouw veel flexibeler. “Maar dat is er nooit van gekomen, hoewel de Kamer én de toenmalige minister het idee omarmden.”