Die gedachte staat haaks op het heersende idee dat online samenwerken weliswaar efficiënt is, maar nooit het face-to-facecontact kan vervangen. “Het is experimenteel bewezen dat een team experts met veel betere oplossingen komt wanneer er een paar novices (nieuwelingen) bij zitten. Door domme vragen te stellen, prikkel je experts buiten gebaande paden te treden”, betoogt Piet Kommers, toegevoegd hoogleraar Geavanceerde Leermethoden aan de Universiteit Twente. Hij schreef een wetenschappelijk essay over de nieuwe mogelijkheden die sociale netwerken hierbij bieden, in de aanloop naar het IADIS-congres over webbased communities volgend jaar in Italië.

Sociale netwerken bieden ongekende mogelijkheden deskundigheden bij elkaar te brengen die elkaar anders nooit zouden treffen. Die zijn van toepassing in het hele creatieve proces: van het inzetten van crowdsourcen bij productinnovatie tot het samenbrengen van een heterogene groep specialisten in een virtuele gesloten discussieruimte bij de uitwerking van een productidee.

Volgens Kommers past deze werkwijze in een ontwikkeling die al veel langer gaande is. “Rond 1900 werd een brug ontworpen door één ingenieur. Nu komen er wel vijf disciplines aan te pas die in hechte samenwerking aan de slag gaan.” Kommers heeft echter ook waarschuwingen. Criminelen bijvoorbeeld hebben deze mogelijkheden ook ontdekt om heel snel nieuwe ideeën te genereren. Verder heeft het betrekken van een grote groep al snel tot gevolg dat een probleemstelling snel uitdijt. “Dat is de reden dat de Kamervoorzitter het niet fijn vindt dat een aantal Kamerleden zo enthousiast twittert. Al snel groeit het aantal mitsen en maren en de agenda drijft weg.”

Overigens leent de digitale omgeving zich dan wel weer veel beter dan de fysieke om meer structuur aan te brengen in dergelijke complexiteit. In een virtuele ruimte kunnen avatars van personen die qua opvattingen dichter bij elkaar zitten, makkelijker visueel worden gegroepeerd. Zo kan de heterogeniteit worden verhoogd maar blijft deze beheersbaar.

Volgens Kommers staan we pas aan het begin van deze ontwikkeling. “Het dilemma is de afweging te maken tussen berekenbaarheid en expressiviteit: Hoe meer diverse representaties je toelaat, hoe moeilijker het wordt hierop machinaal te zoeken, sorteren en combineren.”

Nu nog zijn bedrijven doorgaans terughoudend in het toelaten van derden bij productinnovatie. Toch zie je juist in de IT-sector dat eindgebruikers in een steeds vroeger stadium worden betrokken bij productontwikkeling, bijvoorbeeld via publieke bètatestfasen. Naarmate de sociale media zich duidelijker profileren, zullen bedrijven makkelijker overgaan tot inzet van de serieuzere online gemeenschappen.