IBM’s mainframe ‘System z’ is de onbetwiste marktleider in mainframes – en het aandeel ervan in de algehele servermarkt groeit momenteel. Dat er redenen zijn om te investeren in mainframes wordt dus ook door een aantal klanten ervaren. Het argument dat de systemen log en duur zijn klinkt minder hard in dit tijdperk van serverconsolidatie en – sinds enige tijd – virtualisatie.
Wie op bezoek komt in IBM’s PSSC, het test- en informatiecentrum voor IBM’s grote serverklanten, hoeft niet lang verlegen te zitten om IBM’s argumenten vóór het mainframe. Potentiële klanten worden er uitvoerig van de moderniteit van de systemen overtuigd.
Ray Jones, VP System z Software van IBM, somt de argumenten met gemak op. “Mainframes zijn het makkelijkst te beheren, zijn nog nooit gehackt, zijn een virtualisatieplatform bij uitstek, vervullen een centrale rol in SOA’s, zijn verreweg het meest bedrijfszeker, zijn schaalbaar zonder lineair oplopende kosten, zijn tien tot vijftig keer zo energieëfficient en worden voortdurend gemoderniseerd.”
Het beheer is relatief goedkoop omdat het ten slotte maar één machine is die beheerd moet worden. Craig Bender heeft bij IBM een dagtaak aan het uitwerken en verdedigen van de ‘total cost of ownership’-argumenten tegenover klanten. Want net zoals elke mainframe een maatwerkproduct is, is het uitrekenen van de TCO voor elke klant dat. “Ja, een mainframe is vreselijk duur, maar het punt waarop een mainframe per transactie goedkoper wordt dan gedistribueerde Windows-, Linux- of Unix-servers ligt dichtbij dan je zou denken. Applicaties worden vaak afzonderlijk gebenchmarkt om te zien of ze kostenefficiënt op het mainframe kunnen draaien, en dan is de uitkomst vaak dat dat niet lukt. Maar een mainframe is er niet voor losse applicaties. Grote bedrijven hebben duizenden applicaties.” Bender citeert een onderzoek van de Robert Francis Group, die het ‘break-even-point’ al ziet ontstaan bij 100 gedistribueerde servers. Wie er meer heeft, is in principe goedkoper uit met een mainframe dan met al die losse servers.

Batchverwerking
De redenen voor die goede TCO? De mainframes worden met name optimaal gebruikt omdat ze al die applicaties de ruimte kunnen geven die ze nodig hebben – niet meer en niet minder. En voor de nachtelijke uurtjes zijn er altijd de batch-verwerkingen die van de rustige periode gebruik maken. Die dynamiek wordt vooral gerealiseerd met wat we tegenwoordig virtualisatie noemen. Ray Jones: “Virtualisatie wordt neergezet als de nieuwe grote ontwikkeling. maar wij doen het al 30 jaar.” Alleen is het bij IBM toegespitst op het verdelen van verwerkingscapaciteit over de logische partities (LPAR’s) die elk hun eigen applicaties hebben en heet dat ‘workload management’. De keuze voor Linux op het mainframe heeft de oude virtual-machinetechnologie nieuw leven ingeblazen. Jones: “De sleutel is daarbij het geheugenbeheer. We hebben klanten die tientallen servers consolideren op één mainframe. Het geheugenmanagement bij andere virtualisatietechnologie laat al beperkingen zien bij vier servers.”
Zijn Unix/Intel-systemen dan niet net zo snel en goekkoper? Bender: “Dat hangt ervan af. Die servers hebben weinig I/O-bandbreedte en voor de I/O-intensieve applicaties komt het mainframe veel sneller in zicht.” Bender zegt klanten te kunnen overtuigen met verhalen over de onderbenutting van hun losse Intel-systemen, die ook nog eens een veel snellere afschrijving hebben dan het mainframe. “Die gaat vaak 10 jaar mee.”

Integratie
Een vrij recent mainframe-argument van IBM is de ‘specialty engine’, een speciaal op bepaalde taken afgestemde processor, voor Java is er de zAAP, voor Linux de IFL en voor databaseverwerking de zIIP. Degelijke processoren kosten minder dan eentiende van de prijs van een generieke manframeprocessor en het verschuiven van capaciteit naar dergelijke processoren levert dus een goedkoop upgrade-pad op. Analisten van Gartner zien dit jaar een forse groei in het gebruik van de specialty engines. In 2006 is al eenvijfde van de verkochte MIPS-capaciteit in deze vorm geleverd.
Gezien het feit dat mainframes bijna altijd onderdeel zijn van gemengde omgevingen, is het faciliteren van de integratie erg belangrijk. IBM doet er in ieder geval alles aan om te zorgen dat zijn eigen software geen probleem vormt. De WebSphere Application Server in versie 6.1 is voor alle serverplatforms gelijkgetrokken en dus ook tegelijk beschikbaar. WebSphere is daardoor als ‘SOA-backbone’ geloofwaardiger in de gemengde (mainframe/Unix/Windows-)omgeving. De ontwikkelgereedschappen van Rational hebben vorige week onder de naam Rational Developer Business Extension.(RDBe) ook een uitbreiding gekregen waarmee bijvoorbeeld Java-ontwikkelaars in staat worden gesteld via het Eclipse-raamwerk ‘de slimheid van het mainframe’ beter in hun applicaties te integreren. Vanuit de Enterprise Generation Language (EGL) van RDBe is zowel Cobol voor het mainframe als Java voor de overige systemen te genereren.

Deskundigheid
Maar mainframegebruikers zijn vaak ook gebruikers van (ook al eens dood verklaarde) softwaretechnologie als het transactieverwerkingssysteem Cics, de database IMS en het besturingssysteem VSE. En daar dient zich het grootste probleem aan. Niet de technologie is het probleem, signaleert Gartner, maar de kennis. Deskundigen op het gebied van mainframes en de software die erop draait, worden steeds schaarser. IBM heeft dat ook doorzien, en is drie jaar geleden zijn Academic Initiative gestart, om op universiteiten en hogescholen het mainframe en alles wat erbij hoort weer op het curriculum te krijgen. Het helt, zegt IBM, maar Gartner is daat minder optimistisch over. Een groot deel van Gartners mainframe-klanten heeft er zelfs nog niet eens van gehoord. Met als gevolg dat ze naar gedistribueerde systemen neigen omdat er voor die mainframe software gewoon geen mensen meer te krijgen zijn.