Hoe Nederlandse aanpak Apple App Store bijdraagt aan strijd tegen Big Tech

Big Tech: vier of vijf

Oh, en de beurswaarde van Apple is royaal méér dan de achttien rijkste mensen ter wereld bij elkaar genomen. Dat lijstje van miljardairs omvat techtitanen als Amazon-topman Jeff Bezos, Tesla-CEO Elon Musk, Microsoft-grondlegger Bill Gates, Facebook/Meta-topman Mark Zuckerberg, Oracle-oprichter Larry Ellison, en Google-topmannen Larry Page en Sergey Brin. Allemaal miljardairs dankzij tech, waarbij sommige van deze bedrijven een enorme marktmacht hebben en collectief de kritische benaming 'Big Tech' hebben gekregen. Als verwijzing naar grote, machtige en nogal eens omstreden bedrijfssectoren als 'Big Pharma' en 'Big Tobacco'.

Over de exacte samenstelling van Big Tech bestaat soms discussie, maar de kernleden zijn wel duidelijk groot, groter, Goliath. Zoals dus Google en diens moederbedrijf Alphabet, Facebook en diens moederbedrijf Meta, Amazon met zijn webwinkel én cloudplatform AWS, Apple met zijn lucratieve iPhone-imperium, en ook Microsoft met Office en Azure-clouddiensten. Deze techreuzen hebben niet alleen enorme beurswaarde, maar ook marktmacht en invloed. En dat op kruislings overlappende gebieden als cloud, social media, e-commerce, tools, data, privacy en apps plus appstores.

Op dat laatste gebied is Apple in Nederland nu net door de knieën gegaan, nadat het bedrijf door de Nederlandse toezichthouder ACM (Autoriteit Consument & Markt) is onderzocht en gemaand tot aanpassingen. En toen 'beboet' met wekelijkse dwangsommen omdat Apple telkens maar niet voldeed aan de eisen. Na geruime tijd - en het maximum van tien keer de wekelijkse 5 miljoen euro - zijn er uiteindelijk aanpassingen gekomen die de goedkeuring van toezichthouder ACM hebben gekregen.

Datingapps, en alle andere apps

Aanleiding was een klacht van datingapp-aanbieders, die gedwongen zijn om het betalingssysteem van Apple's App Store te gebruiken. Net als alle andere apps voor iOS overigens. Datingapps willen echter keuzevrijheid om andere betaalmethodes te kunnen gebruiken voor hun klanten. Waarbij dan meespeelt hoeveel appmakers van hun omzet moeten afdragen aan 'winkeleigenaar' Apple. Net als bij andere apps. Dit speelt ook in andere landen, zoals Zuid-Korea en bij die andere grote uitbater van dat andere, grotere mobiele platform: Google, met zijn Play Store voor Android. 

Het nu geschapen 'precedent' voor de kleine markt van iOS-datingapps in het kleine Nederland wordt door in ieder geval één aanbieder van datingapps aangegrepen om die andere deur ook open te wrikken. Een niet bij naam genoemde datingapp-aanbieder heeft nu een handhavingsverzoek ingediend bij de ACM om Google aan te pakken. Want ook Google heeft een eigen betaalsysteem voor zijn eigen appstore voor zijn eigen smartphonebesturingssysteem. Wat het verplicht voor app-makers (met uitzondering van Spotify).

Water bij de wijn

Is nu het hek van de dam en gaan andere app-makers ook alternatieve betaalmethoden eisen, bij zowel Apple als ook Google? Het tij lijkt wel die kant op te keren, nadat er eerder al flink gemor is geweest over de zogeheten 'app store taks'. Veel developers achten dat percentage voor de afdracht nogal hoog, of zelfs oneerlijk voor grote versus kleinere app-aanbieders.

Apple heeft op gegeven moment water bij de wijn gedaan. De taks voor iOS-apps is gehalveerd, maar niet voor iedereen. De eind 2020 aangekondigde korting geldt voor bedrijven met een omzet tot 1 miljoen dollar. Voor die kleinere app-makers en digitale dienstverleners rekent de machtige appstore-uitbater voortaan 15% commissie, in plaats van 30%.

Machtsverhoudingen

Maar dan nog is er sprake van een scheve machtsverhouding, door gedwongen winkelnering. Apps aanbieden aan gebruikers moet via de bijbehorende appstore van de platformaanbieder. iOS is daarbij officieel gesloten: Apple duldt geen andere app-winkels voor zijn mobiele platform. Google's Android is officieel niet gesloten, omdat het alternatieve appstores toestaat. In de praktijk is Google Play toch wel dé appstore voor het leeuwendeel van de Android-gebruikers.

Gebruik van alternatieve betaalmethoden voor apps en aankopen in apps (in-app purchases, IAP's) zou een vrijere markt mogelijk kunnen maken. Die zou dan in theorie lagere tarieven kunnen hebben, óók van de winkel- annex platformeigenaren. Datingapps hebben alternatieve betalingsopties nu voor elkaar gekregen, in Nederland. Een voet tussen de deur, een scheurtje in de machtspositie van platformeigenaren.

Hoe groot is de kans dat andere app-makers nu ook alternatieve betaalmethodes gaan eisen? De ACM antwoordt: "Dat is moeilijk te zeggen en weten we niet." De woordvoerder legt uit dat het een beslissing is van de andere app-aanbieders. "We hebben het onderzoek gedaan voor datingapps", omdat van daaruit een handhavingsverzoek is gedaan, en opgepakt door de ACM.

De marktwaakhond heeft gekozen voor die app-aanbieders "omdat dit een groep is die erg afhankelijk is van de App Store en waar veel omzet wordt behaald met verkoop van digitale content in apps", legt de woordvoerder uit. Andere app-makers kunnen dit voorbeeld volgen, maar ondanks het nu gerealiseerde precedent voor datingapps is succes daarmee niet verzekerd.

Niet allemaal hetzelfde krijgen?

"Er ligt natuurlijk nu een uitspraak over datingapps. Die is gericht op de specifieke omstandigheden en afhankelijkheid van datingapps van het App Store-platform. Elk verzoek en elke zaak kent zijn eigen specifieke kenmerken", legt de ACM uit. "Het is dus niet te zeggen dat alle app-aanbieders hetzelfde kunnen krijgen. Daarvoor zijn dus individuele zaken voor nodig."

"Maar mochten er nieuwe verzoeken komen, dan kunnen we wellicht gebruik maken van deze zaak. Uiteraard moeten Big Tech-bedrijven hun bedrijfsvoering op een verantwoordelijke manier inrichten (conform (Europese) regels) zodat er een open en eerlijke digitale markt is." Hij heeft in de reactie aan AG Connect nog verklapt: "We hebben wel een handhavingsverzoek gekregen (dat we nu aan het beoordelen zijn) van een datingapp-aanbieder tegen het platform van Google (Google Play Store)."

Groter plaatje

Deze app-strubbelingen, voor het specifieke soort van datingapps in het specifieke gebied van Nederland, passen wel in een groter plaatje: van digitalisering, macht, koppelingen, dwang, marktverhoudingen, geld en data. Kortom: Big Tech en pogingen om de macht van die grote Amerikaanse leveranciers in te perken. De ACM-woordvoerder wijst erop dat er internationaal veel procedures zijn waarbij Big Tech-bedrijven worden "gewezen op hun verantwoordelijkheid voor open en eerlijk handelen. Dus je ziet wel dat er beweging is in de app-wereld".

Naast apps betreft dit ook andere, gevoelige gebieden die wel als acupressuurpunten zijn te beschouwen. Dáár druk uitoefenen, kan heel veel teweeg brengen. Zowel voor (en door) de techreuzen zelf, als ook voor toezichthouders, rechters en overheden. De Nederlandse marktwaakhond ACM ziet dit ook. "De aanpak van Apple bij datingapps is onze bijdrage aan de internationale discussie over de macht van Big Tech-bedrijven. En dat gaat niet alleen over betaaldiensten, maar ook over privacy, datagebruik, politieke invloed et cetera, et cetera", vertelt de woordvoerder. "En er zijn ook verschillende andere toezichthouders, parlementen en rechters mee bezig."

Europese richtlijn, en nieuwe wetten

Hij legt uit dat het niet puur een Nederlandse kwestie is, want de ACM heeft op dit gebied de mededingingswet ingezet, de Europese richtlijn daarvoor. "En binnen Europa geldt straks ook de Digital Markets Act en de Digital Service Act. Dat is belangrijke nieuwe wetgeving om de macht van de grote techbedrijven in te dammen. Met als doel dat mensen en bedrijven beschermd zijn tegen misbruik van machtspositie en niet misleid worden door bedrijven in de digitale economie."

Hierbij staat er veel op het spel, voor consumenten en bedrijven maar ook zeker voor de techreuzen. In het licht van macht, marktgrip en (toekomstige) omzet bezien, kunnen uitgedeelde boetes en dwangsommen nogal klein of zelfs ineffectief lijken. Wat is 50 miljoen euro in Nederland voor het grote, vermogende Apple? Overigens is dat totaal aan ACM-dwangsommen dat Apple heeft verbeurd nog niet betaald. Sterker nog: het is nog niet opgeëist.

Aanvechten

Daarvoor moet de ACM een invorderingsbesluit aan Apple geven. Dat formele document voor inning van dwangsommen moet nog worden geschreven. De ACM is daar nu mee bezig, laat de woordvoerder weten aan AG Connect. "Daarna moet de partij het aan de Staat der Nederlanden overmaken." Apple heeft al aangegeven in beroep te gaan.

Formeel kan Apple procederen tegen het invorderingsbesluit van de ACM, maar het Amerikaanse bedrijf heeft bezwaar gemaakt tegen het hele besluit van augustus vorig jaar. Het besluit dat ten grondslag ligt aan de reeks dwangsommen en de uiteindelijk afgedwongen aanpassingen wordt dus aangevochten. "De behandeling van dat bezwaar loopt nog. We verwachten dat voor het einde van het jaar te hebben afgerond. Daarna kunnen rechtelijke procedures volgen", antwoordt de ACM. Wordt vervolgd dus, deze strijd over de macht van Big Tech.