De aanleiding lag onder meer in de Kamervragen van GroenLinks-parlementariër Arjan El Fassed van half maart. Hij wees op een conferentie in Dubai eind februari, waar onder meer Fox-IT en Group2000-vertegenwoordigers van overheden in de regio lieten zien hoe hun technologie gebruikt kan worden door bijvoorbeeld opsporingsdiensten. El Fassed: “We kunnen niet langer én onze mond vol hebben van vrijheid en democratie, én tegelijkertijd verdienen aan deze onderdrukking. De Arabische Lente is het moment om met de internetonderdrukking te stoppen.”

Het appel werd deze week opgepakt door minister Verhagen, die al sinds 2009 zoekt naar waarborgen voor de vrijheid van meningsuiting op internet, onder meer door het opstellen van een gedragscode in Europees verband.

Fox-IT was een van de genodigden op de bijeenkomst gisteren. Directeur Ronald Prins: “Het is jammer dat hij [El-Fassed] niet even gebeld had, want dan hadden we kunnen uitleggen dat je met onze software geen internetverkeer kan stoppen. Ik ben erg teleurgesteld over de toon van zijn brief waarin hij suggereert dat we nu filtersoftware leveren aan foute regimes.” Prins zegt dat zijn bedrijf alleen technologie levert waarmee afgetapt verkeer kan worden geanalyseerd. Daarbij houdt het bedrijf zich “minstens aan geldende exportwetgeving”.

Ook aanwezig was Group2000, leverancier van onder meer de tapsoftware die internetaanbieders en telecombedrijven volgens de Nederlandse telecomwet verplicht moeten gebruiken om verkeersgegevens vast te leggen. Business development manager Otto Kern zegt dat deze software is bedoeld voor forensisch onderzoek en kan worden ingezet op alle vormen van elektronische communicatie, dus IP-verkeer, mobiel verkeer, maar ook vaste telefonie (PSTN) of legacyprotocollen. “Je kunt nog veel verder gaan en verkeer afkomstig van specifieke webapps traceren of zoeken op trefwoorden, maar dan moet je code toevoegen. Technisch is alles mogelijk.”

Kern zegt echter zo integer mogelijk om te gaan met belangstelling uit het buitenland. “Wij houden ons aan de officiële blacklist. Verder moeten wij voor elke klant op de hoogte zijn van wat het doel is om het systeem goed te kunnen configureren. Als we denken ‘Dit gaat ons te ver’, dan doen we het niet.” Volgens Kern is Group2000 de afgelopen jaren echter niet voor zo’n project benaderd.

Burgerrechtenorganisatie Bits of Freedom vindt het schandalig wanneer zou blijken dat Nederlandse bedrijven meewerken aan de repressie van internetvrijheid in het buitenland. Daphne van der Kroft van BOF noemt het verzoek van Verhagen echter ‘boterzacht’: “Hij zal op geen enkele manier handhaven of controleren. De kans is daarmee groot dat bedrijven dit verzoek links laten liggen.”

Verhagen geeft in zijn brief aan de Tweede Kamer toe dat er geen verbod is op deze specifieke handelsactiviteiten. Hij vindt echter dat staten de plicht hebben om mensenrechten te beschermen, en bedrijven hebben een verantwoordelijkheid om mensenrechten te respecteren. Hij vraagt daarom de bedrijven de verspreiding en het toegankelijk maken van de filtertechnologie te staken zodra er indruk bestaat van misbruik. Ook wil hij dat er nauw contact blijft bestaan tussen deze bedrijven en het ministerie van EL&I.