Loopbaan
Gebrek aan IT-kennis in organisaties baart IT’ers zorgen
Onderzoek: IT’ers ondanks kritiek op werkdruk positief over werkgever en team.
Onderzoek: IT’ers ondanks kritiek op werkdruk positief over werkgever en team.
Met de digitale (basis)vaardigheden zit het in Nederland wel goed, maar echte kennis over IT ontbreekt op diverse plekken nog. En dat baart IT’ers zorgen, blijkt uit de 23e editie van het jaarlijkse salarisonderzoek van AG Connect en Berenschot onder zo’n 400 IT’ers.
Krap een derde van de IT’ers (29,33%) zegt zich veel zorgen te maken over de kennis van IT binnen de rest van de organisatie. Daarmee staat dit punt bovenaan de lijst van zaken waar IT’ers wakker van liggen en op ruime afstand van het zaken als de economische omstandigheden (21,%) en het bijblijven met professionele kennis en competenties (17,31%).
Een gebrek aan IT-kennis kan bovendien voor grote problemen zorgen. Zo kaartten experts in mei dit jaar nog tegenover AG Connect aan dat de Nederlandse overheid al dan niet bewust zijn eigen wetten overtreedt, als gevolg van een hardnekking gebrek aan IT-kennis. De toeslagenaffaire is daar een goed voorbeeld van: politici wisten genoeg van IT om een mening te vormen, maar daaruit volgde beleid dat nooit gevoerd had mogen worden, met ernstige gevolgen voor vele burgers. En ook binnen organisaties kan het tot problemen leiden, bijvoorbeeld omdat niet goed begrepen wordt hoeveel werk iets eigenlijk kost of als niet goed ingezien wordt hoe belangrijk het onderhoud aan bestaande codebases of het wegwerken van legacy is.
Wat tegelijkertijd niet helpt, is dat de afhankelijk van tech – en daarmee ook de hoeveelheid werk in de sector – blijft toenemen, maar het aantal IT’ers niet even hard mee groeit. Het aantal ICT’ers in Nederland groeide vorig jaar naar krap een half miljoen, 48% meer dan in 2016. Maar in diezelfde periode is het aantal openstaande vacatures in de IT-sector meer dan verdubbeld, namelijk van 11.000 naar 23.700. 63% van de vacatures in de ICT-sector is dan ook moeilijk vervulbaar, waardoor het UWV van een ‘ongekende’ krapte op de IT-arbeidsmarkt spreekt.
“We spreken al jaren over krapte op de arbeidsmarkt, maar zo extreem is het in Nederland eigenlijk nooit geweest. De combinatie van de snel toenemende vraag naar IT’ers en het gebrek aan kennis bij werkgevers, bijvoorbeeld over hoe lang of duur of intensief bepaalde trajecten zijn, zorgt voor een zorgwekkende situatie. Eentje die hoge salarissen niet zomaar oplossen, trouwens”, zegt Vincent Nuijten, senior consultant bij Berenschot, over de situatie.
Hoge werkdruk, maar niet te veel werk
Het personeelstekort speelt IT’ers zelf ook parten: als er te weinig mensen zijn om de groeiende hoeveelheid werk uit te voeren, stijgt de werkdruk snel. En dat blijkt ook uit het salarisonderzoek. Krap vier op de tien respondenten geeft aan de werkdruk hoog te vinden, ruim 8% vindt die zelfs te hoog. Toch valt wel op dat dit iets minder is dan vorig jaar, toen 48% de werkdruk als hoog ervaarde en 11% het zelfs te hoog vond. “Werkgevers in algemene zin lijken ook weer iets beter de werkdruk te reguleren in dit eerste post-corona jaar, door bijvoorbeeld slimmer, hybride te werken en door het beter balanceren van de hoeveelheid calls voor werknemers of de lengte daarvan”, aldus Nuijten.
Dat de werkdruk toch ook nu nog door velen als hoog wordt ervaren, lijkt bovendien niet veel met de organisaties waar ze werken te maken te hebben. Wie minder uren wil werken, kan dat vaak (60%) gewoon aanvragen en bijna alle respondenten geven aan vrijheid te hebben om te kiezen hoe ze hun werk het beste kunnen doen.
De meeste IT’ers zijn dan ook goed te spreken over hun werkplek, hun team en het werk zelf. Zo vindt zo’n zes op de tien respondenten de hoeveelheid werk die van hen verwacht wordt acceptabel en heeft zeker zeven op de tien ook het gevoel dat zijn of haar werk door de organisatie gewaardeerd wordt.
Ongeveer 80% van de respondenten zegt verder dat de mensen in het team samenwerken en elkaar helpen en de overgrote meerderheid (81%) is het (geheel) eens met de stelling “wij luisteren naar en waarderen elkaars gedachten en meningen”. En ook de leidinggevende kan op positief commentaar rekenen. Met de stelling “het is duidelijk wat mijn leidinggevende van mij verwacht” is krap 69% het (geheel) eens.
Vooral hbo’ers in trek
Toch is het niet zo dat alle beschikbare IT’ers ook gezien worden als waardevolle toevoeging aan een team of organisatie. Het meest positief zijn de respondenten over hbo’ers: 65% verwacht dat hbo-geschoolde mensen veel toegevoegde waarde bieden, 21% zelfs dat ze heel veel toegevoegde waarde hebben. Dat is veel meer dan bij bijvoorbeeld universitair geschoolde mensen: zo’n 65% denkt dat zij (heel) veel toegevoegde waarde bieden.
Nieuwsgierig naar meer resultaten van de jaarlijkse Salary Survey van AG Connect en Berenschot? Je vind ze op de Overzichtspagina van de Salary Survey 2022.
Zeker mbo’ers brengen het er veel minder goed vanaf: 39% denkt dat zij weinig toegevoegde waarde bieden en 16% schat zelfs in dat ze helemaal geen toegevoegde waarde bieden. Over andere groepen – zoals zij-instromers en autodidacten (mensen die zelf, zonder begeleiding door een educatieve organisatie of opleiding kennis hebben verkregen) – zijn de meningen meer verdeeld. Zo verwacht 35% dat zij-instromers veel toegevoegde waarde bieden, terwijl 32% juist weinig toegevoegde waarde verwacht. Onder autodidacten is dat respectievelijk 45% en 23%.
Gebrek aan kennis onder recruiters
Hoewel er wat kritiek kan klinken op de sector – met name als het gaat om de werkdruk – zijn IT’ers niet direct van plan om van sector of baan te veranderen. Slechts krap 7% overweegt de IT-wereld te verlaten en nog geen 8% zoekt actief naar ander werk. Dat betekent echter niet dat werkgevers helemaal niets te vrezen hebben: 53% van de respondenten zoekt niet actief naar ander werk, maar als er een mooie kans voorbij komt staan ze daar wel voor open.
Recruiters zetten dan ook alles op alles om die mooie kansen te bieden. Ruim 88% van de IT’ers werd vorig jaar door recruiters benaderd, iets meer dan 45% zelfs wekelijks. Maar wat die recruiters aanbieden, valt niet altijd in de smaak: lang niet alles wat wordt aangeboden is ook relevant voor de IT’er zelf. 61% zegt zelfs dat aanbiedingen van recruiters maar soms relevant zijn voor wat zij doen. Bij 33% is dat meestal.
Mogelijk ligt dat aan een gebrek aan IT-kennis, waar IT’ers zich binnen hun eigen organisatie dus ook zorgen over maken. Ruim 52% van de respondenten denkt namelijk niet dat recruiters voldoende kennis hebben om een goed aanbod te doen. Werkgevers die meer IT’ers willen werven en recruiters die meer kans van slagen willen, kunnen daar dus nog een goede investering in doen.
Schaarste maakt waardevol, maar wat diverse respondenten betreft is de balans er nog niet helemaal, ondanks de doorgaans hoge salarissen die verdiend worden. Volgens het CPB ligt het modaal inkomen in 2022 rond de 3.167 euro bruto per maand, maar ruim 83% van de respondenten verdient bruto zelfs meer dan 4.000 euro per maand. Bovendien steeg het inkomen bij ruim de helft (58%) afgelopen jaar. Toch vindt krap een derde dat zij minder dan marktconform beloond worden.
“Wij hebben het gevoel dat de constante stroom aan informatie over de krapte op de arbeidsmarkt ‘en dan met name voor IT’ers’ - zoals dat er vaak aan vast wordt geplakt – er ook voor zorgt dat IT’ers soms onrealistische beelden hebben bij de beloningen in de markt”, analyseert senior consultant Vincent Nuijten van Berenschot. “We hopen met dit jaarlijkse onderzoek informatie te kunnen geven waardoor dit gevoel feitelijk kan worden getoetst.”
Hoeveel een IT’er precies verdient, kan echter flink verschillen. IT’ers in de onderstaande vijf functies kregen in 2021 het hoogste mediaansalaris. Het genoemde bedrag is de mediaan van het totale jaarsalaris (inclusief vakantiegeld, bonussen, winstuitkeringen en dertiende maand) in euro’s per functiegroep.
|
1. Directeur IT/hoofd automatisering/informatievoorziening/manager |
€ 97.000 |
|
2. Business systems analist/consultant |
€ 96.000 |
|
3. Adviseur informatievoorziening |
€ 91.100 |
|
4. CISO |
€ 89.300 |
|
5. Program manager |
€ 89.100 |
Dit artikel is ook gepubliceerd in het magazine van AG Connect (juli-augustus 2022). Wil je alle artikelen uit dit nummer lezen, zie dan de inhoudsopgave.
Redacteur bij AG Connect. Schrijft onder meer over de IT-arbeidsmarkt, IT-onderwijs, software-ontwikkeling en zakelijke software.
Je kunt je serieus afvragen hoeveel IT-kennis er nu echt nodig is in een organisatie. Mijn ervaring (al bijna 40 jaar) is dat dit vaak als een smoes wordt gehanteerd om niet de juiste dingen te leveren. Laat ik eens een vergelijking maken. Om een schroef ergens in te draaien heb je een schroevendraaier nodig. Handig als deze de juist maat en vorm heeft. Wat gebeurt er in de IT. Om de schroef ergens in te draaien heb je een schroefmachine nodig. Als die er niet is ga je een boormachine ombouwen en natuurlijk moet er dan ook nog een gereedschapskist zijn om alles op te bergen met aparte vakjes om te voorkomen dat je per ongeluk een boortje pakt.
Veel IT wordt nodeloos complex gemaakt en dan is maar wat fijn dat er zo weinig kennis bij de organisatie over IT wordt veronderstelt. De houding van de IT-er moet omgekeerd zijn. Eerst moet je vragen wat een organisatie wil bereiken. Wat moet je met een IT hulpmiddel kunnen doen. Wat moet je maken om dat mogelijk te maken. De IT-er is de professional die weet wat hulmiddelen kunnen en die reikt vervolgens aan wat er nodig is. Wanneer het hulpmiddel uit overzichtelijke en samenhangende delen wordt samengesteld kunnen ook medewerkers op een lager opleidingsniveau echt meehelpen.
Ik zie dat het daar mis gaat. Er wordt gesleuteld aan het proces (Agile - leidt tot - SAFe) er wordt gesleuteld aan back-logs zonder rekening te houden met eenvoud en structuur. Complexe frameworks worden naar binnen gereden waarvan het nut en noodzaak niet kan worden uitgelegd omdat organisaties dat niet begrijpen.
In plaats van organisaties verwijten dat ze weinig IT-kennis hebben zouden IT-ers die het niet kunnen uitleggen zich af moeten vragen of het wel nodig is. Kan het eenvoudiger, kan het samenhangender, is het aanpasbaar. Kortom kan het een onsje minder.
Laten we stoppen met het belangrijk maken van gebrek aan IT-kennis in organisaties. Zo is er ook een gebrek aan financiële kennis, primaire proces kennis (vaak totaal afwezig), producten en diensten kennis. Er moet voldoende kennis van alles aanwezig zijn, maar niet iedereen hoeft al die kennis te hebben. Daarvoor hebben we functiediversificatie bedacht, duh.
Laten we ook stoppen met het idee dan leidinggevenden en anderen in de hiërarchie een rol hebben in het verdelen van werk. Dat is echt oud denken. Iedereen op elk niveau in de organisatie zou moeten weten wat van hem of haar verwacht wordt. Op het moment dat er schaarste ontstaat moeten er keuzen gemaakt worden. Wat je dan vaak ziet is dat leidinggevenden en anderen in de hiërarchie wel even de "knoop door hakken" zonder te overzien wat de gevolgen zijn. Probleem bij dit soort afwegingen is dat je een behoorlijke hoeveelheid inhoudelijke kennis om te kunnen beoordelen waar er bloed uit gaat vloeien. Ook zie je hier vaak de inhuur paradox. Laten we maar iemand naar binnen halen. Hier gaat de wet van de afnemende meeropbrengst je parten spelen. Je kan wel een productiemiddel (resources) erbij plaatsten, maar straks is iedereen van de staande organisatie allemaal externen aan het inwerken. Overigens wat ook gaat gebeuren, is dat een ander middel (tijd, geld, kennis) de blokkerende factor wordt. Soms kan het, maar vaak ook niet.
Uiteindelijk komt het neer op keuzen maken. Dit doen we wel, en dat niet meer. Maar dat zal eenieder in de organisatie dan ook moeten onderschrijven, ondersteunen en vooral je poot stijf houden als er druk wordt uitgeoefend om het toch maar te doen. Effect: mislukte projecten.
Overigens veel IT-projecten mislukken als gevolg van de titel: er bestaan geen IT-projecten alleen maar projecten. En projecten vereist meer dan alleen kennis van IT. Dat betekent dat je altijd een verandercomponent in je project hebt en die moet je managen. Probleem is dat iedereen denkt over die verandering te gaan en te begrijpen wat die echt inhoudt. Iedereen die ooit met zijn "voeten in de modder heeft gestaan", weet dat bij veel organisaties een beetje tegendruk, de zaak in beweging doet krijgen, vaak de verkeerde kant op. Gevolg slechte compromissen, die de gehele businesscase van de oorspronkelijke verandering compleet onderuithaalt. En daarom mislukte of zinloze projecten.