Uit onderzoek van het Researchcentrum voor Onderwijs en Arbeidsmarkt (ROA) in opdracht van het Platform Bèta Techniek blijkt dat de arbeidsmarktperspectieven voor schoolverlaters van de meeste bètatechnische opleidingen voor de komende vier jaar redelijk tot goed zijn, behalve voor informatici. Zowel op hbo- als wo-niveau zijn de vooruitzichten matig voor pas afgestudeerde IT’ers. “Afgestudeerden van WO Informatica en Bestuurlijke Informatiekunde zullen tot 2014 de grootste moeite ervaren bij het vinden van een bij hun studie aansluitende baan. Dit komt overeen met de slechte arbeidsmarktperspectieven van hbo-schoolverlaters die een informaticaopleiding hebben gevolgd. Mbo-ICT-opleidingen zijn helaas niet in het onderzoek meegenomen, maar we weten uit eerdere onderzoeken dat ook hun perspectief al enige tijd matig is”, licht hoofdonderzoeker Frank Cörvers van het ROA en de Universiteit Maastricht toe.

Het rapport ‘De arbeidsmarkt voor bètatechnici: vooruit- en terugblik’ geeft een overzicht van de verwachte arbeidsmarktpositie voor bètatechnisch opgeleiden op de Nederlandse arbeidsmarkt voor de periode 2009-2014. Cörvers: “De vooruitzichten voor IT’ers zijn slecht omdat de uitbreidingsvraag achterblijft door de economische crisis. Sterker nog: de werkgelegenheid daalt met 3100 banen op hbo-niveau en zo’n 100 banen op wo-niveau, terwijl de vervangingsvraag met ‘gemiddeld’ wordt getypeerd. Ook na 2010 verwachten we onvoldoende herstel om weer uit te komen op het niveau van 2008.”

In combinatie met de hoge conjunctuurgevoeligheid en het gebrek aan uitwijkmogelijkheden maakt dit de arbeidsmarktpositie van jonge IT’ers volgens het ROA van alle bètatechnici het kwetsbaarst. “Er is sprake van een vrij nauwe aansluiting tussen opleiding en beroep. Het is de vraag wat er gebeurt als informatici buiten hun vakgebied gaan kijken en moeten concurreren met professionals uit andere beroepsgroepen. Mijn ervaring is dat werkgevers doorgaans liever kiezen voor generalisten, zoals economen, dan specialisten. Maar we zullen zien hoe zich dat ontwikkelt.” Cörvers benadrukt dat er tegelijkertijd nog altijd een groot tekort is aan bepaalde IT-specialisten. “In dat segment houden de wervingsproblemen aan, al moet ik wel zeggen dat dit vooral ervaren professionals betreft.”

Het rapport bevat verder een analyse van het effect van de verwachte uittocht van de babyboomers op de instroom van jongeren in de arbeidsmarkt. In de ICT-sector speelt dit in mindere mate, omdat de gemiddelde leeftijd erg laag ligt (ruim 36 jaar). Bovendien worden werknemers die met pensioen gaan vaak vervangen door mensen uit een naastgelegen leeftijdsgroep. Omdat veel werkgevers vasthouden aan een bepaalde leeftijdsopbouw in hun personeelsbestand, biedt de vergrijzing nauwelijks nieuwe kansen voor pas afgestudeerden, maar profiteren dertigers, veertigers en vijftigers hier vooral van. “Hierdoor worden carrièrepaden in stand gehouden en blijft het ervaringsniveau min of meer behouden”, aldus de ROA-onderzoeker.

Volgens Michael van Schie van branchevereniging ICT~Office is de markt voor hbo- en wo-schoolverlaters inderdaad lastig. “Ze missen soms de direct toepasbare praktische skills. Maar kansen zijn er nog altijd. Ook nu zijn er vacatures, met name in de softwaresector en ook buiten de IT-bedrijven liggen er kansen.” Maar vanuit zijn achterban krijgt hij ‘voldoende signalen’ dat de arbeidsmarkt binnen nu en twee jaar sterk zal aantrekken. “De verwachting is nog altijd dat in 2015 sprake zal zijn van een aanzienlijk tekort.”

Peter van Haasteren, directeur van Qurius Nederland, vreest dat er opnieuw een verloren generatie zal ontstaan. “Nou ja, generatie is natuurlijk een groot woord, want ik ben een optimistisch mens; ik verwacht dat op termijn de vraag naar IT-professionals flink aantrekt. Maar de lichtingen tussen 2008 en nu hebben het heel moeilijk. En ook de huidige lichting laatstejaars zal moeite hebben bij het vinden van een geschikte baan.” Van Haasteren vreest dat deze ‘generatie’ ook als straks weer geworven wordt buiten de boot valt. “Werkgevers willen dan vers afgestudeerden, liefst zo jong en goedkoop mogelijk, of ervaren krachten, die direct inzetbaar zijn. De meeste bedrijven zitten niet te wachten op mensen die een tijd werkloos zijn geweest of destijds gevlucht zijn naar een andere branche, zodat ze eerst moeten worden bijgeschoold.”

Cörvers denkt niet dat pas afgestudeerde IT’ers massaal werkloos zullen worden. “Maar de zoektocht verloopt wel moeizamer en ze zullen minder hoge eisen moeten stellen en concessies moeten doen, zoals werken onder hun niveau, verder van huis, of tegen een lager loon. En zeg niet te snel nee tegen een baan. Als je eenmaal ergens binnen bent, bestaat de kans dat je op termijn intern door kunt groeien.” Langdurig werkloos blijven moet in ieder geval worden vermeden. “Probeer binnen een jaar een baan te vinden, liefst binnen een halfjaar. Desnoods onder je niveau of op een ander terrein. Want langdurig werkloos zijn is killing voor je carrière.”

Betrouwbaarheid progonoses

Heranalyse na kritiek van branche

Rebecca Hamer van Platform Bèta Techniek benadrukt dat er nogal wat kritiek vanuit de ICT-branche is geweest op de berekeningen van het ROA. “Omdat de prognoses niet het eerste afstudeerjaar bevatten van beginnende ICT-studenten hebben we bureau Louter gevraagd een heranalyse te maken en de prognoses te combineren met prognoses van UWV WERKbedrijf. Hierdoor is de prognose doorgetrokken naar eind 2014. Studenten kijken namelijk alleen naar de prognoses voor wanneer zij klaar zijn.” Volgens Hamer kan dit gezien de forse conjunctuurschommelingen een groot verschil maken. “Uit de nieuwe analyse blijkt dat voor hbo-informatici een omslagpunt wordt verwacht in 2013 en voor wo-informatici in 2014. Vanaf dan veranderen de arbeidsmarktperspectieven van matig tot redelijk.” Het ROA blijft bij zijn voorspellingen. “Onze prognoses voor studiekiezers zijn nu zeker niet achterhaald”, reageert Frank Cörvers.