Data-infrastructuur Gaia-X begint vorm te krijgen

Ook zijn er tientallen usecases opgezet, zijn de eerste documenten rondom beleid en technische specificaties verschenen én zijn de ontwikkelingen voor de eerste praktische toepassingen van Gaia-X gestart.

“2021 had als doel om de fundering voor Gaia-X te maken”, vertelde Francesco Bonfiglio tijdens de Gaia-X Summit 2021. Bonfiglio is CEO van de non-profit Gaia-X Association AISBL, die het project runt. “Daarnaast hadden we als doel om de eerste ‘Federation Services’ te starten. We zijn diverse projecten begonnen en de eerste resultaten verschijnen tegen het einde van het jaar en in het eerste kwartaal van 2022.”

Onderliggende techniek
in ontwikkeling

Die ‘Federation Services’ representeren de minimale technische eisen en basiscode die nodig zijn om de ecosystemen van infrastructuur en data binnen Gaia-X te laten werken. Dit zijn dus geen diensten die bedrijven kunnen gebruiken om bijvoorbeeld data op te slaan of te delen, maar ze vormen de basis voor wat Gaia-X moet worden.

In totaal zijn er vier Federation Services: één rondom identiteit en vertrouwen, één rondom een catalogus aan functies, één rondom een soevereine data exchange en één rondom compliance. Iedere Federation Service heeft een eigen werkgroep waar aan basisdiensten wordt gewerkt. Zo wordt er binnen de werkgroep Identity & Trust gewerkt aan authenticatie en het beheer van credentials, en wordt binnen de werkgroep Sovereign Data Exchange gewerkt aan logging van en contracten voor het uitwisselen van data.

Iedere service wordt in twee fases uitgebracht: eerst verschijnt een specificatie, daarna de code. Van de eerste diensten zijn inmiddels specificaties verschenen. In het eerste kwartaal van 2022 moet de code verschijnen.

Gaia-X in de praktijk

Bovenop die Federation Services en standaarden komen zogeheten Data Spaces: ruimtes waarin data gedeeld kan worden tussen partners die elkaar vertrouwen en zich houden aan dezelfde standaarden en regels rondom de opslag en het delen van data. De data worden niet centraal opgeslagen – zoals in een gedeelde cloud – maar blijven bij de eigenaar zelf. De data worden dus alleen gedeeld als dat nodig is. Op basis daarvan kunnen vervolgens nieuwe diensten en oplossingen gebouwd worden.

Inmiddels zijn vijf eerste diensten in ontwikkeling, de zogeheten ‘Lighthouse Applications’. Eén daarvan is Catena-X, een netwerk voor de automotive-industrie. Deze industrie kent op moment diverse uitdagingen, zoals chiptekorten, duurzaamheid en natuurlijk de pandemie. “Veel van de problemen waar we tegenaan lopen bestonden al, maar we hadden een crisis nodig om ons te realiseren dat we ze niet alleen kunnen oplossen”, zegt Oliver Gansen, CEO van Catena-X en werkzaam bij autofabrikant BMW.

Catena-X ziet een oplossing in een data exchange, waar organisaties in de gehele automotive-industrie – dus ook leveranciers van bepaalde onderdelen en recyclepartijen – veilig en onder eigen voorwaarden hun data kunnen delen. Gaia-X is daarbij onmisbaar, stelt Gansen, omdat het project soevereiniteit, interoperabiliteit en beveiliging biedt.

Eén van de usecases die Catena-X voor zich ziet, draait om circulaire economie. “Veel van de materialen die we nu gebruiken, eindigen op de vuilnisbelt. We recyclen maar 5 tot 6%, de rest is afval. Maar waarom eigenlijk? Omdat de recyclingbedrijven en eindgebruikers geen contact hebben met de rest van de industrie.” De gedachte is dat met Catena-X data gedeeld kan worden tussen recyclepartijen en de verdere automotive-industrie, zodat zij beter kunnen samenwerken. Zo moet het gehele productieproces duurzamer worden.

Catena-X is echter – net als de andere Lighthouse Applications – nog volop in ontwikkeling. Naar verwachting komt het project in de zomer van 2022 op de markt.

Maar er is kritiek…

Ondanks deze stappen vooruit klinkt er ook kritiek. Bronnen van Politico zeiden eind oktober bijvoorbeeld dat Gaia-X moeite heeft om het project van de grond te krijgen, omdat er veel geruzied wordt tussen de leden, onder meer over de doelen van het project. Eén van de bronnen noemde het zelfs “een puinzooi”.

Tijdens de Gaia-X Summit 2021 maakte de Franse cloudprovider Scaleway –één van de eerste leden van Gaia-X - bekend zijn lidmaatschap niet te verlengen. “De doelstellingen van de association, die aanvankelijk lovenswaardig waren, worden op een zijspoor gezet en afgeremd door een polarisatieparadox die de status quo – een onevenwichtig speelveld – versterkt”, tekende Computer Weekly uit de mond van CEO Yann Lechelle op. Scaleway stelt daarnaast dat Gaia-X erg ingewikkeld in elkaar steekt.

Dr. Maximilian Ahrens, CTO van T-Systems International en voorzitter van de Raad van Bestuur van Gaia-X, zei tijdens de Gaia-X Summit 2021 te vermoeden dat Scaleway vertrokken is omdat nu duidelijker wordt wat Gaia-X is en wat het niet is. De organisatie is verder niet gecompliceerd, vindt hij. “Natuurlijk gaat een organisatie van ruim 300 leden nooit zo eenvoudig zijn als wanneer je iets met zijn tweeën start. Maar we hebben een duidelijke structuur en het is duidelijk hoe je bij kunt dragen.”

Rol van de hyperscalers

Lechelle en andere bronnen van Politico hebben daarnaast kritiek op de rol van Amerikaanse en Chinese hyperscalers. Gaia-X benadrukte al vroeg in het project – bijvoorbeeld in januari 2020 tegenover AG Connect – dat het project open staat voor alle geïnteresseerden, dus ook voor bedrijven buiten de Europese Unie, zoals Microsoft en Google. “Maar we hebben ervoor gezorgd dat onze associatie [de non-profit Gaia-X Association AISBL, red.] niet gedwongen kan worden om iets te doen dat de Europese waarden niet reflecteert”, aldus Ahrens tijdens de Gaia-X Summit 2021. “Onze raad van Bestuur kan alleen uit Europese bedrijven die hun hoofdkwartier in Europa hebben bestaan. En ieder bedrijf mag slechts één iemand in ieder comité zetten. We hebben er dus voor gezorgd dat er geen dingen gemaakt worden die volledig uit de koker van een enkel bedrijf komen.”

Lechelle stelt echter dat al snel duidelijk werd dat “deze jongens [de hyperscalers, red.] dominant zijn in de technische groepen”. Gaia-X AISBL-CEO Francesco Bonfiglio zegt dat beeld niet te herkennen. “Ik heb geen idee waar dat gerucht vandaan komt”, aldus Bonfiglio tijdens de Gaia-X Summit 2021 na vragen van AG Connect. “Deze partijen doen niet mee omdat ze wat tijd te verspillen hebben. Ze doen mee omdat ze inzien dat dit de enige manier is waarop ze mee kunnen blijven doen in de Europese markt.”

‘Omslagpunt in 2023’

Maar ook zonder de kritiek heeft Gaia-X nog best een weg te gaan voor ze écht onderdeel kunnen worden van de markt. Volgens Bonfiglio wordt 2022 het jaar van de adoptie van Gaia-X. In dat jaar moeten de eerste Federation Services en Lighthouse Projects verschijnen. Ook worden dan vijf nieuwe projecten opgestart. Verder verschijnen in de eerste helft van volgend jaar de eerste Gaia-X labels, nieuwe architectuurdocumenten en komt er een hackathon.  

“In 2023 is ons doel om het wonder waarheid te maken”, aldus de CEO. “Je begint met een idee, maar op een gegeven moment moet het gewoon gaan werken. Daar heb je ook tractie vanuit de markt voor nodig. Als we dat in 2023 voor elkaar krijgen, hoeven wij het niet meer op de markt te duwen, maar gaat de markt zelf om diensten vragen. In 2023 vindt die omslag plaats.”