Bang voor een baan?

Een andere manier is het huren van een standje op een banenbeurs als CV-IT. Op dit evenement in de Utrechtse Jaarbeurs deelden ruim negentig werkgevers allerlei stickers, petjes, tasjes en andere leuke hebbedingetjes – ’als ons logo er maar op past’ – uit aan duizenden studenten die een carrière in de IT overwegen. De luxepositie waarin een IT-student momenteel verkeert, dwingt hem of haar goed na te denken over bij welke bedrijven hij of zij de loopbaan wil starten. Hij of zij moet dus goed weten wat er te koop is. Volgens verschillende bezoekers van CV-IT is dat onmogelijk te bepalen op deze beurs. „Ze roepen allemaal dat ze top zijn. Ik geloof er geen bal van. Bij elke stand staan van die mooie foldermiepen, maar als ik ze een vraag stel over loopbaanmogelijkheden, kunnen ze er niets zinnigs op antwoorden”, moppert een Informaticastudent uit Delft. „Buitenstaanders zeggen dat IT’ers eigenlijk ’alleen nog maar’ de juiste keuze hoeven te maken tussen bedrijven die voor hen in de rij staan”, zegt Dr. P. Jonkheer, decaan en lid van het studentenadviesbureau van de TU Delft. „Wat nou alleen maar? Zo simpel is dat niet. Afgestudeerden zien vaak door de bomen het bos niet meer. ICT-bedrijven halen bij werving alles uit de kast. Het ene bedrijf lonkt met een nog mooiere droombaan met uitstekend salaris en een luxe bolide van de zaak dan de ander”, vindt Jonkheer. Volgens Jonkheer ervaren sommige studenten die ’agressieve’ benadering van bedrijven als druk. „Een behoorlijk aantal studenten heeft last van arbeidsmarktangst. Zij zien op tegen de overgang van het studentenleven naar ’het echte leven’. Velen vragen zich af of ze alle verwachtingen waar kunnen maken en of zij de verantwoordelijkheid aankunnen”, zegt Jonkheer. Schaap met zeven poten „Het gevoel dat er heel wat van je verwacht wordt ontstaat onder meer omdat bedrijven dat op allerlei manieren communiceren. Veel IT-bedrijven schreeuwen in advertenties om schapen met zeven poten. Dat schrikt af”, vindt de Delftse studentenadviseur. Veel IT-bedrijven vermelden inderdaad een uitgebreid eisenpakket in hun personeelsadvertenties. ASML bijvoorbeeld, geeft in een advertentie voor technische software developers openlijk toe hoge eisen te stellen aan medewerkers. Kandidaten moeten beschikken over een ’echte pioniersmentaliteit’. Naast vakinhoudelijke kennis en ’abstractievermogen’ moet je het volgende in je mars hebben: ’een positieve drive, een open, teamgerichte instelling en een luisterend oor’. De slogan luidt ook nog eens: ’Wie van simpel houdt moet snel doorbladeren’. En wat te denken van de brochure van Logica: ’Bij Logica houden we van aanpakken. We zijn dan ook behoorlijk veeleisend. Een gespreid bedje maakt lui’. „Dat schrikt veel jonge IT’ers toch af, zeker als zij toch al niet erg zelfverzekerd zijn”, zegt Jonkheer. De slogan van IT-dienstverlener PTS luidt daarentegen ’Wij zoeken heel bijzondere ICT’ers, maar het hoeven geen supermensen te zijn’. In de advertentie staat daaronder een foto van een nerd in een supermanpak die zijn boterhammen met pindakaas aan de keukentafel zit te smeren. Woordvoerder Elles van der Berg merkt dat de arbeidsmarktvrees groter is onder ICT’ers dan onder studenten van andere studierichtingen. „IT’ers zijn in het algemeen niet goed in communiceren en het verkopen van zichzelf. Daarom proberen wij de drempel te verlagen. Zo kunnen studenten, eventueel anoniem, direct mailen met onze recruiters. Binnen een dag krijgen zij antwoord. Dat is minder eng dan bellen, laat staan ’face-to-face’ solliciteren”, zegt Van der Berg. „Wij willen studenten die bang zijn voor een baan toch graag bereiken, want het wil helemaal niet zeggen dat zij die baan niet aan zouden kunnen”, licht zij toe. Alfa Romeo Studentenadviseur Jonkheer denkt dat de koudwatervrees van studenten een groter probleem is dan het lijkt. „Veel studenten willen niet openlijk toegeven dat zij bang zijn voor een ’echte’ baan. Zij willen niet onder doen voor vrienden en familie. Bij onze universiteit speelt ook nog eens mee dat onze studenten vaak geslotener zijn en minder gemakkelijk communiceren dan bijvoorbeeld alfa-studenten van de Erasmus Universiteit.” Ook Rob Vinke, hoogleraar personeelswetenschappen aan de Universiteit Nyenrode, denkt dat arbeidsmarktangst wel eens groter zou kunnen zijn bij IT-studenten dan bij schoolverlaters van andere studierichtingen. „Het verwachtingspatroon van bedrijven voor afgestudeerden is hoog, zeker in de ICT-sector. Niet alleen op vakgebied, maar ook op bijvoorbeeld communicatief gebied moeten zij hun mannetje kunnen staan. Daarnaast willen jonge mensen vaak de schijn ophouden voor de buitenwereld dat zij moeiteloos doorstromen van hun opleiding naar de arbeidsmarkt. In de ICT-sector speelt status een grote rol, waardoor het nog moeilijker wordt toe te geven dat je opziet tegen ’het echte leven’ ”, zegt Vinke. Ook Gerard van Hees, IT-bestuurder bij FNV Bondgenoten, merkt dat status onder jonge IT’ers erg belangrijk is. „Als je geen Alfa Romeo hebt, drie mobiele telefoons en een supersonische laptop, dan tel je in deze sector niet mee. Dat geldt zeker voor jongeren.” Vinke denkt dat de arbeidsmarktangst aangewakkerd wordt door de studiedruk die studenten tegenwoordig ondervinden. „Vroeger kon je zo lang over je studie doen als je zelf wilde. Tegenwoordig worden studenten opgejaagd door allerlei prestatie- en tempobeurzen. Eigenlijk hebben zij geen tijd om volwassen te worden, maar er wordt wel van hen verwacht dat zij rond hun tweeëntwintigste een verantwoordelijke functie kunnen vervullen op de arbeidsmarkt”, zegt Vinke verontwaardigd. Hij merkt dat veel studenten trucjes verzinnen om het volwassen worden uit te stellen. „Veel studenten beginnen hun eerste baan bewust onder hun niveau, zodat zij zeker weten dat zij het aankunnen. Anderen rekken hun studietijd nog een tijdje of gaan voordat zij de arbeidsmarkt betreden eerst leuke dingen doen, zoals een jaar door Australië trekken”, zegt Vinke. Hij raadde zijn studenten als studiebegeleider dan ook regelmatig aan om er een half jaar tussenuit te knijpen. „Zij verwachtten van mij dat ik zei ’schiet nou eens op met je opleiding’ maar in plaats daarvan zei ik ’kap er een tijdje mee en ga een paar maanden wat leuks doen’. Daar keken ze echt van op, ja, geeft Vinke toe. Op deze manier wilde hij zijn studenten meer tijd geven om volwassen te worden en zich beter voor te bereiden op de arbeidsmarkt. Informaticastudent Steven (24) kreeg in zijn laatste studiejaar ook zo’n advies van zijn decaan. „Ik ben met mijn vriendin, die net afgestudeerd was, vier maanden gaan trekken door Midden-Amerika. Wij zagen het toen niet zitten om binnen afzienbare tijd een verantwoordelijke baan te hebben. Ik ging twijfelen: ’zou ik het allemaal wel aankunnen straks?’ en ’hoe moet ik in godsnaam kiezen tussen al die smekende werkgevers?’. Bovendien wilde ik nog even zorgeloos genieten van mijn studententijd, zegt hij. Toen hij terug kwam is hij ’op zijn gemakje’ aan zijn scriptie begonnen. „Volgende maand moet ik hem verdedigen, dus er dreigt nu toch echt een einde te komen aan mijn relaxte leventje”, zucht hij. Waar kun je op letten bij de keuze van een werkgever? Om erachter te komen of een organisatie voldoet aan het beeld van een ideale werkgever, is het van belang vooraf de nodige informatie te inventariseren. Dit kan bijvoorbeeld via de website van een bedrijf, een (sociaal) jaarverslag, maar ook kun je bepaalde informatie telefonisch opvragen of contact leggen met medewerkers van het bedrijf. Volgens verschillende experts (decanen, studiebegeleiders en arbeidspsychologen) is het belangrijk met name de volgende aandachtspunten boven water te krijgen: ligging, omvang, bedrijfscultuur, loopbaanmogelijkheden en arbeidsvoorwaarden. Ligging: Belangrijk is vooraf te bepalen hoeveel tijd je bereid bent aan woon-werkverkeer te besteden. Mag dat maximaal twee uur per dag zijn of bijvoorbeeld niet meer dan een half uur? En is het bedrijf goed bereikbaar, zowel met eigen als met openbaar vervoer? Omvang: Geef je er de voorkeur aan om te werken voor een grote organisatie als een multinational, of prefereer je een kleinere onderneming? Werken bij een multinational heeft vaak als voordeel dat een carrière in het buitenland tot de mogelijkheden behoort. Werken bij een kleinere onderneming heeft weer als voordeel dat de lijnen korter zijn, de onderlinge contacten vaak informeler en doorgroeien ook kan plaatsvinden naast de geëigende paden. Bedrijfscultuur: Probeer er achter te komen wat de normen, waarden en gewoonten zijn van je eventuele toekomstige werkgever en of deze passen bij die van jezelf. Heerst er bijvoorbeeld een duidelijke ’negen-tot-vijf’-mentaliteit? Is er sprake van een vergadercultuur? Vindt er veel informeel overleg plaats? Hoe strak zijn de rapportagestructuren? En hoe belangrijk is voor jou de vraag of het bedrijf ethisch en maatschappelijk verantwoord opereert? Loopbaanmogelijkheden: Zijn er voldoende interessante functies en doorgroeimogelijkheden binnen de onderneming? En wordt er genoeg tijd en geld besteed aan opleidingen? De meeste organisaties beschikken over een uitgewerkt loopbaanbeleid dat je kunt opvragen.Arbeidsvoorwaarden: Grofweg zijn hier twee punten van belang: tijd en geld. Wat zijn de werktijden? Hoeveel vakantiedagen mag je per jaar opnemen? En bestaat bijvoorbeeld de mogelijkheid om in deeltijd te werken? Daarnaast is uiteraard het salaris van belang. Is deze marktconform? En hoe zit het met secundaire arbeidsvoorwaarden als een auto van de zaak, een pensioenregeling, reiskostenvergoeding, kinderopvang, bonussen en bedrijfsspaarregelingen enzovoorts? Gabor van Mossel (21), Eelco Labordus (20) en Martin Lieftink (19) zeggen niets te geloven van alle praatjes van de standhouders op de CV-IT-beurs. „Hier kan je geen keuze maken. Iedereen zegt de ideale werkgever te zijn. Ik ga thuis op mijn gemak alles eens goed doorlezen, misschien dat ik dan een idee krijg waar ik straks wil werken”, zegt Lieftink. Hij studeert Technische Informatica aan de MTS in Utrecht en wil netwerkbeheerder worden. Zijn klasgenoot Labordus wil uiteindelijk les gaan geven aan volwassenen. „Maar eerst wil ik in de praktijk ervaring opdoen, ik heb alleen nog geen flauw idee waar”, zegt hij. De bedrijven die op de beurs staan vinden de jongens te groot en onpersoonlijk. „Als je daar gaat werken ben je een nummer”, zegt HTS-student Van Mossel. Volgens de drie vrienden is er meer aandacht voor de Enschedese HTS’er dan voor de twee MTS’ers. „Zodra de recruiters horen dat Gabor een HBO-opleiding volgt en wij MBO-studenten zijn, richten ze zich alleen nog maar op hem”, zegt Lieftink. „Ze zijn sowieso niet geïnteresseerd in jou als persoon. Het gaat hen alleen maar om het scoren van zoveel mogelijk CV’s met zoveel mogelijk gegevens”, zegt Van Mossel. Bovendien roepen alle standhouders hetzelfde. De jongens weten dan ook niet wie ze wel en niet kunnen vertrouwen. „Wij vertrouwen alleen op verhalen van mensen uit onze omgeving, zoals vrienden, kennissen en studiegenoten. Pas dan krijg je betrouwbaardere ’inside information’, waar je echt iets aan hebt”, vindt Labordus. De aankomende IT’ers merken dat veel klasgenoten opzien tegen het ’echte leven’. „Het vrijblijvende studentenleventje lijkt natuurlijk heel wat aantrekkelijker dan een kantoorbaan van acht tot zes”, zegt Labordus. Zij geven toe bang te zijn dat na anderhalve maand blijkt dat ze de verkeerde keuze hebben gemaakt. „Aan de andere kant: fouten zijn er om van te leren en met deze arbeidsmarkt ben je zo weer ergens anders aan de slag”, zegt Van Mossel optimistisch. Joeske Claessens (26) heeft geen zin om ’in een keurslijf geperst te worden’. Vandaar dat zij haar entree op de arbeidsmarkt zo lang mogelijk uitstelt. De negendejaars student technische bedrijfskunde in Eindhoven is zich op de banenbeurs ’een beetje aan het oriënteren’. „Ik wil maximaal drie dagen per week in loondienst werken. Ik heb geen zin om vijf dagen per week verantwoording af te leggen aan anderen”, zegt Claessens. Zij merkt dat er momenteel meer mogelijkheden zijn om parttime te werken in de IT-branche dan een aantal jaren geleden. „Ik heb vandaag al een aantal interessante gesprekken gevoerd”, bekent Claessens. Een ander nadeel van werken vindt zij het beperkte aantal vakantiedagen. „Ik wil blijven reizen. Ik heb zowat de hele wereld gezien.” Tot haar eerste stage in Tanzania, ruim vier jaar geleden, voelde zij de studiedruk. „Ik had constant het gevoel ’je moet, je moet, je moet’. Sinds die stage weet ik dat er meer is op de wereld dan studeren en werken”, zegt zij. Sindsdien is zij onder meer in India, Canada en verschillende landen in Afrika geweest. De negendejaars student heeft inmiddels een studieschuld van vijftigduizend gulden opgebouwd, maar daar zit ze niet mee. „Dat is een zorg voor later”, lacht zij. „Je denkt toch niet dat ik hier voor de lol heenga?”, vraagt Erwin Postma (20), tweedejaars HBO-student aan het Instituut voor Information Engineering te Almere. Hij moet voor zijn opleiding verplicht een verslag van het evenement maken. „Misschien voor een studiepunt”, zegt Postma, niet al te enthousiast. Hij is totaal nog niet aan het voorbereiden op de arbeidsmarkt. „Ik ben kortzichtig. Ik houd niet van plannen.” Hij heeft dan ook geen flauw idee wat hij wil gaan doen, laat staan waar hij wil gaan werken. In ieder geval gelooft hij alle mooie beloftes van de standhouders niet. „Die bedrijven prijzen zichzelf alleen maar de hemel in. Ik word niet goed van al die schreeuwerige mensen hier”, zegt Postma. Wel heeft hij een eis die hij stelt aan zijn toekomstige werkgever: „Ik wil mijn eigen tijd kunnen indelen. Vrije tijd is het belangrijkste dat er is”. Postma is van plan zijn studie niet vroegtijdig af te breken en nu al te kiezen voor een goedbetaalde baan. „Veel klasgenoten hebben de opleiding inmiddels verlaten. Dat vind ik stom: ze hadden nog kunnen genieten van het lekkere studentenleventje en later worden ze er alleen maar slechter van, zonder diploma”, vindt hij. Leila Zarrabi (22) en Charlotte van Kiel (18) vinden het moeilijk om een keuze te maken tussen al die lonkende werkgevers. „Ik weet niet wat nou echt een goede of leuke werkgever is, daar kom je hier niet achter”, zegt Zarrabi. De meiden hebben niet het idee dat ze al echt klaar zijn voor de arbeidsmarkt. „Wij moeten nog ruim een jaar en misschien plakken we er hierna nog een kopstudie achteraan. In ieder geval wil ik nu nog genieten van mijn studententijd. Een kantoorbaan lijkt me best zwaar”, zegt Van Kiel. De eerstejaars studenten aan de tweejarige HBO-opleiding Bedrijfskundige Informatica te Deventer zijn de enige meisjes in hun klas. „Ik wil straks niet in een mannenwereld terecht komen. Ik hoop dat er meer vrouwen werken in de IT tegen de tijd dat ik aan de slag ga, want ik vind de IT-wereld te stug en te hard”, zegt Zarrabi. De studentes proberen een toekomstige werkgever te selecteren op opleidingsmogelijkheden, omgeving en bedrijfscultuur. Zij gaan vooral af op verhalen en ervaringen van klasgenoten en vrienden. „Maar je weet natuurlijk pas hoe het er echt is als je er zelf werkt”, zegt Van Kiel. Zarrabi heeft al eens zes maanden stage gelopen toen zij een MBO-opleiding Informatica volgde. „Ik ben toen niet goed begeleid. Ik had behoefte aan meer aandacht en vind ook dat ik daar recht op heb als stagiaire. Elke dag moest ik me er bij wijze van spreken huilend heen slepen. Ik ben doodsbang dat dit straks weer gebeurt, dus daar ben ik nu extra alert op. Dat gebeurt mij niet nog een keer”, zegt Zarrabi.