Ambitieuze overheid ontwaakt op ICT-gebied

Om aan de ‘afspraken van Lissabon’, waarin bepaald werd dat de EU in 2010 ’s werelds meest concurrerende kenniseconomie moet zijn, te kunnen voldoen, zet het kabinet vaart achter het ICT-beleid zoals dat in de nota De Digitale Delta is vastgelegd. Het ministerie van Economische Zaken coördineert en bewaakt de digitale inspanningen van de andere departementen, maar het gros van de investeringen die bijvoorbeeld in het kader van De Digitale Delta worden gedaan komen voor rekening van de betrokken ministeries als OC&W en V&W. EZ legt zich toe op het uitvoeren van de nota Concurreren met ICT-Competenties en het stimuleren van internet- en e-handelstoepassingen. Een groot deel van de ICT-uitgaven van EZ staan vermeld onder de noemer ‘bevorderen van innovatiekracht’. De totale programma-uitgaven zijn teruggelopen ten opzichte van een jaar eerder van 657 naar 542 miljoen euro. De ICT-gerelateerde potjes zijn echter nauwelijks gewijzigd. Enerzijds zijn de uitgaven onder de noemer ‘technologische vernieuwingen’ gedaald van ruim 57 naar 20 miljoen euro, daar staat tegenover dat bijvoorbeeld EZ in 2002 30 miljoen euro uittrekt voor ‘technostarters’ tegen 20 miljoen vorig jaar. Extra middelen worden besteed aan breedbandglasvezel-pilots (7 miljoen euro) om de lastmile-problematiek aan te pakken. Het MKB blijft achter als het gaat om internetgebruik. Het kabinet trekt 23 miljoen euro extra uit die vooral via de brancheverenigingen worden ingezet. Binnenlandse Zaken Het ministerie van Binnenlandse Zaken tast in 2002 in de buidel voor het beveiligen en opvoeren van de kwaliteit van zijn elektronische infrastructuur. Hiervoor wordt ruim 15,8 miljoen euro op de begroting gereserveerd. Immers, eind 2002 moet de ambitieuze doelstelling worden gehaald dat een kwart van de overheidsdiensten elektronisch kan worden verleend en tijdens de Provinciale Staten-verkiezingen van 2003 moeten burgers bij wijze van proef voor het eerst elektronisch kunnen stemmen. Voor de ICT-infrastructuur en applicaties trekt het ministerie dit begrotingsjaar bijna 26 miljoen euro uit. ICT is volgens het kabinet een belangrijk, zo niet onmisbaar, hulpmiddel om de doorzichtigheid van het openbaar bestuur te vergroten en de politiek dichter bij de burger te brengen. Met elektronische dienstverlening en informatievoorziening zou het binnen afzienbare termijn mogelijk moeten zijn dat burgers en bedrijven via internet kunnen beschikken over alle relevante overheidsinformatie en dat zeven dagen per week 24 uur per dag met de overheid op elektronische, vraaggerichte wijze zaken kan worden gedaan. Het ministerie wil het derden moeilijk maken berichten te onderscheppen of een andere identiteit aan te nemen. In 2002 zal daartoe in versneld tempo worden gewerkt aan een Public Key Infrastucture (PKI). Doel van een PKI is het op betrouwbare wijze kunnen identificeren van personen en organisaties die elektronisch met elkaar communiceren en het daarmee vertrouwelijk versturen van berichten. Voor het nieuwe paspoort wordt onderzoek gedaan naar de haalbaarheid van de invoering van een elektronische Nederlandse identiteitskaart (de eNIK-kaart). In 2002 zal grootschalig worden beproefd of, en zo ja hoe, de Nederlandse identiteitskaart geschikt gemaakt kan worden voor elektronische identificatie. Onderzoek vindt ook plaats naar het biometrische kenmerk dat het meest geschikt is om in de reisdocumenten op te nemen. Verkeer en Waterstaat Het kabinet ontvouwt een ‘breedbandvisie’, waarbij Verkeer en Waterstaat (V&W) samen met andere ministeries pilots zal opzetten. Voor Kenniswijk in Eindhoven staat van 2002 tot en met 2005 telkens 9 miljoen euro op de begroting. Het departement wil de aanleg van glasvezel tussen woningen en buurtcentrales (‘first mile’) stimuleren. ADSL zal naar verwachting een grote vlucht nemen en leiden tot prijsdalingen voor huurlijnen met kleine capaciteit, die nu relatief duur zijn. Er komt een ‘task force’ naar Canadees voorbeeld, om de uitrol van breedbandinfrastructuur te bevorderen. Er komen frequenties beschikbaar voor de draadloze verbinding van buurtcentrales en woningen (Wireless Local Loop). V&W wijst op de inherente kwetsbaarheden van internet en tilt zwaar aan de betrouwbaarheid en veiligheid. De regering zal in 2002 de onlangs aangeboden nota Kwetsbaarheid internet (Kwint) implementeren. V&W wil samen met toezichthouder Opta bewerkstelligen dat rond 2005 de nationale en Europese markt voor ICT en post volwassen is. Ondanks de daling van KPN’s marktaandeel is nog geen sprake van een volledig concurrerende markt voor vaste telefonie. Dat geldt wel voor mobiele telefonie, die steeds Europeser wordt. Voor internettoegang neemt het aandeel van service providers naast KPN gestaag toe. De regering streeft naar effectuering van Open Network Provision (ONP), de nieuwe Europese communicatieregels, in 2003. Volgend jaar zal Nederland de Europese richtlijn over de juridische status van elektronische handtekeningen implementeren. In 2003 zal V&W het beleid met betrekking tot Trusted Third Parties (TTP’s) evalueren. Tot 2003 wordt onderzoek gedaan naar het elektronisch volgsysteem River Information Services (RIS) voor de binnenvaart. ICT wordt ook overwogen voor automatische controle op overgewicht van vrachtwagens om de kosten van wegonderhoud terug te dringen. Conform Europese regelgeving begint Nederland eind 2001 met de invoering van de digitale tachograaf. In oktober stuurt het kabinet een beleidsnota over de kilometerheffing naar de Tweede Kamer. De regering wil in 2004 beginnen met de invoering, in 2006 moet deze landelijk een feit zijn. In 2002 begint de ontwikkelfase met een aanbestedingsprocedure en systeemtesten. In 2002 trekt V&W ruim 103 miljoen euro uit voor ‘betaald rijden’. Wat betreft de landelijke chipkaart voor het openbaar vervoer gaat de regering af op verwachtingen van de brancheorganisatie Mobis. Die denkt najaar 2002 met de implementatie te kunnen beginnen. Justitie Justitie gaat in 2002 door met aanpassing van wet- en regelgeving aan het elektronische tijdperk en voortgaande rationalisatie van de eigen bedrijfsprocessen met behulp van ICT. Volgend jaar zal een aantal wetten in werking treden waar al langere tijd aan gewerkt wordt. Dat betreft vooral de wettelijke regeling van de elektronische handtekening en van de richtlijn e-commerce. Meest opmerkelijke onder de nieuwe plannen is dat Justitie de voorwaarden gaat formuleren waaronder loterijen en de casino’s twee internetplaza’s in exploitatie mogen nemen. Verder wil Jusititie bij wet de aansprakelijkheid van Internet Service Providers voor de opslag van illegale informatie beperken tot situaties waarin ze op de hoogte zijn van de illegaliteit en is het van plan de Auteurswet wederom aan te passen aan de nieuwe vormen van inbreuk die de technologie mogelijk maakt. Ten slotte zal Justitie een wetsvoorstel indienen om het elektronisch bestuurlijk verkeer een juridische basis te geven. De bestrijding van cybercrime wordt in 2002 geïntensiveerd. In dit kader zal Justitie in 2002 het wetsvoorstel Computercriminaliteit II naar de Tweede Kamer sturen. Justitie gaat in 2002 door met ICT-projecten die de eigen processen moeten stroomlijnen. In de vorige begroting was daar al 6,8 miljoen euro extra voor uitgetrokken voor de jaren 2002 en later. In 2002 komt daar structureel 4 miljoen euro bij. Financiën De Belastingdienst wil fysieke balies sluiten. Contact met klanten moet grotendeels via de telefoon en internet gaan verlopen. Op termijn zullen alleen in grote steden balies beschikbaar blijven. De mogelijkheden om via e-mail met de Belastingdienst te communiceren worden uitgebreid. De afhandelingstijd van het e-mailverkeer zal verder worden verkort. Uiteindelijk wil de Belastingdienst 80 procent van alle e-mails binnen 48 uur inhoudelijk beantwoorden. De overige gevallen zullen binnen vijf dagen moeten worden afgewikkeld. De douane moet zelfs binnen 30 minuten reageren. Het is de bedoeling dat over twee jaar driekwart van de belastingplichtigen voor de beantwoording van niet-persoonsgebonden vragen de website gebruikt. Daarin zouden zij in 80 procent van de gevallen moeten slagen. De website www.belastingdienst.nl zal in het kader van deze plannen verder worden verbeterd. Daarvoor zullen nog dit jaar honderd nieuwe arbeidsplaatsen worden gecreëerd. Het sluiten van fysieke loketten leidt de komende jaren nog niet tot een merkbare daling van de kosten voor de dienstverlening bij de Belastingdienst. Voor het lopende jaar was 27 miljoen euro uitgetrokken voor verbetering van de dienstverlening. Voor 2002 wordt zelfs een bedrag van 34 miljoen euro voorzien. Voor de jaren daarna wordt uitgegaan van een kostenniveau van 22 miljoen euro voor dienstverlening, die dan grotendeels online verloopt. Onder invloed van deze inspanningen zal de kwaliteit van de dienstverlening verder moeten worden verbeterd. Het samengestelde indexcijfer daarvoor (1995=100) komt voor dit jaar uit op 107 en zal komend jaar nog eens met één punt moeten stijgen. Tot dusverre is vooral de (‘ervaren’) snelheid aanzienlijk gestegen. De index daarvan komt voor dit jaar op 140. Onderwijs, Cultuur en Wetenschappen Het ministerie van OC&W geeft volgend jaar 276 miljoen euro uit aan ICT. Dat is minder dan de 357 miljoen euro die voor 2001 op de begroting stond. Het geld gaat op aan de instandhouding van lopende projecten. Zo wordt in 2002 de uitvoering van Onderwijs On Line afgerond. De komende tijd zal de nadruk gelegd worden op het stimuleren van het didactisch gebruik van ICT om zo het onderwijs verder te verbeteren. Naast het beschikbaar stellen van financiële middelen, zullen de scholen het komende jaar ondersteund worden met een aantal gerichte activiteiten die de individuele school te boven gaan. Voor het schooljaar 2001-2002 ontvangen voorhoedescholen 66,25 euro per leerling en volgscholen 73,06 euro per leerling. Daarnaast ontvangen alle scholen een bedrag van 10,44 euro per leerling voor het gebruik van het scholennetwerk Kennisnet. Defensie Defensie zet het beleid voort met veel ingehuurde krachten. Van nieuw beleid op het gebied van IT is bij het ministerie van Defensie dit jaar geen sprake. De enkele jaren geleden ingezette standaardisatie van de ICT-infrastructuur en de concentratie van de IT-activiteiten bij de Defensie Telematica Organisatie (DTO) worden voortgezet. Het afgelopen jaar is na enige vertraging een aantal ICT-beheerorganisaties van de Landmacht (Krijgsmacht Telematica Organisaties) bij DTO ondergebracht, waardoor het aantal medewerkers met meer dan vijfhonderd is toegenomen tot 1850. DTO, waarvoor een nog zelfstandiger rol wordt onderzocht, moet nog steeds een zwaar beroep doen op ingehuurde krachten, waarvoor de kosten ‘exponentieel’ stijgen. Pas vanaf 2003 voorziet Defensie voor zijn IT-tak een stabilisatie hierin. Personeelskosten nemen in 2002 150 van de 258 miljoen euro die DTO omzet, voor hun rekening. Voor de totale post ‘informatievoorziening’ heeft Defensie dit jaar 371 miljoen euro gereserveerd, waarvan 138 miljoen euro aan investeringen. Een duidelijke piek in de investeringen, verdeeld over tien ‘IV-programma’s’, is te zien bij de post ‘ICT-infrastructuur’, met 51 miljoen euro. Waarschijnlijk is dat te danken aan de standaardisering van de kantoorautomatisering via het project LAN2000. Volksgezondheid, Ruimtelijke Ordening en Milieu Het ministerie van Volksgezondheid, Ruimtelijke Ordening en Milieu (Vrom) lijkt ICT te ontdekken. De termen ICT en automatisering moesten in de begroting van het ministerie van Vrom altijd met een vergrootglas gezocht worden. Belangrijk lijkt informatietechnologie ook in de nieuwe begroting nog steeds niet, maar Vrom wordt zich wel bewust van de noodzaak zich meer in de mogelijkheden van ICT te verdiepen. Sinds dit jaar heeft een lid van de Bestuursraad ICT in zijn portefeuille. Deze moet ‘op korte termijn het beoogde niveau bepalen ten aanzien van het gebruik van ICT in beleid en bij beleidsontwikkeling, interactiviteit met de omgeving en de bedrijfsvoering’. Dat moet leiden tot een concrete IT-strategie voor 2003 en verder. Het komende jaar wil Vrom al ‘vraaggestuurde elektronische dienstverlening’ bieden. Vrom, dat een ICT-begroting heeft van maar 20 miljoen euro, staat ook op het punt een ‘Vrom-breed’ ERP-pakket te kiezen, waarvan de implementatie overigens pas in 2003 wordt afgerond. Sociale Zaken en Werkgelegenheid Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) stelt dat het door de aanhoudende krapte op de arbeidsmarkt meer dan ooit nodig is om mensen aan het werk te helpen. Dat geldt vooral voor de ICT-sector: in de Europese Unie wordt in 2003 een tekort van 1,7 miljoen ICT’ers verwacht. De minister en staatssecretaris willen dan ook convenanten afsluiten met werknemer en -gever organisaties om herintreding te bevorderen. Een toetrederskorting van maximaal 2723 euro moet het voor herintredende vrouwen aantrekkelijker maken om te gaan werken. Een ander initiatief is het project ‘ICT-opleidingen voor vrouwen’. SZW streeft naar een aandeel vrouwen in de ICT van 30 procent in 2010 (circa 10 procent in 2001). Het ministerie prijst de ICT-sector die voorop loopt met flexibel belonen. Om dit te stimuleren voert het kabinet op 1 januari 2002 een fiscale stimuleringsregeling in voor winstdelingen. In 2002 is hiervoor 45 miljoen euro uitgetrokken. Vanaf 2003 is hiervoor jaarlijks 68 miljoen euro gereserveerd. Investeren in een ‘leven lang leren’ en het voorkomen van een digitale tweedeling staat hoog op de Europese agenda. In Europa is hiertoe het e-Europe-action-plan ingesteld, in Nederland het High Level Task Force. Daarnaast zijn verschillende op ICT-gerichte acties in gang gezet. Hoeveel geld voor alle bovengenoemde acties is vrijgemaakt, is niet bekend. Het ministerie begrootte voor automatisering op haar departement zelf 31,9 miljoen euro voor 2002. Dat is aanzienlijk meer dan in 2000 (15,7 miljoen euro) en 2001 (22,8 miljoen euro). Voor 2003 trekt het ministerie 21,3 miljoen euro uit, voor 2004, 2005 en 2006 daalt dat budget naar jaarlijks 15,8 miljoen euro. “Het komend jaar schakelen we over van Windows ‘95 naar 2000. Bovendien komt er in 2002 een nieuwe dienst bij: de Sociale Inlichtingen en Opsporingsdienst (SIOD)”, verklaart een woordvoerder de eenmalige forse toename van het automatiseringsbudget. Volksgezondheid, Welzijn en Sport De Nederlandse zorg moet als het aan dit kabinet ligt op het gebied van ICT binnen enkele jaren tot de top behoren. Een ambitieuze doelstelling, waarvoor nog veel werk moet worden verzet. Afgezet tegen deze ambitie is het merkwaardig dat er 22 miljoen euro voor beschikbaar wordt gesteld, tegenover de bijna 50 miljoen euro voor 2000 en 2001. Bij het vergroten van de kwaliteit en doelmatigheid in de zorg speelt ICT in 2002 een belangrijke rol. ICT maakt het bijvoorbeeld mogelijk dat de planning van afspraken voor verschillende poliklinieken kunnen worden gecombineerd. Dit komt de zorgverlening ten goede, omdat alle partijen dan beschikken over dezelfde juiste informatie. Het ministerie signaleert dat de zorgsector nog onvoldoende profiteert van de mogelijkheden die ICT biedt. Om het tij te keren zijn extra gelden uitgetrokken om toepassingen op vele terreinen in de zorg te stimuleren. Voorbeelden hiervan zijn internet (als motor achter de ‘empowerment van de zorgconsument’) en de verdere voorbereiding van het Elektronisch Patiëntendossier, dat dan vanaf 2003 in grote delen kan worden ingevoerd. Landbouw, Natuurbeheer en Visserij Het ministerie van Landbouw, Natuurbeheer en Visserij (LNV) heeft voor ICT dit jaar 5 miljoen euro op de begroting staan, tegen 7 miljoen vorig jaar. LNV zet ICT langs twee lijnen in. Enerzijds wordt onder de noemer het ‘Groene Loket’ gestreefd naar verbetering van de communicatie met burgers, bedrijven en organisaties. Daarnaast wordt gestreefd naar verbetering van het beleids- en uitvoeringsproces door versterking van de informatiepositie en gegevensgebruik. Verwacht wordt dat deze inspanningen over twee jaar tot besparing van kosten zullen leiden. Op het gebied van onderwijs meent LNV dat gestreefd moet worden naar onderwijskundige vernieuwing in het algemeen en gericht op ICT in het bijzonder. Elke leerling en student in voedsel en groen moet ICT-vaardig zijn. Voor deze vernieuwing staat 11,6 miljoen euro op de begroting. Een specificatie van bestedingen aan ICT wordt niet gegeven. Algemene Zaken Het ministerie van Algemene Zaken besteedt een kwart van haar budget van 40,9 miljoen euro aan nieuwe media. Daarnaast schept het departement van Wim Kok eenheid in de websites van de diverse ministeries. Er moet een uniform informatieaanbod komen, zo meent de premier. De informatiedienst ‘Postbus 51’ is als eerste aan de beurt en krijgt een geheel nieuwe website waar de elektronische snelweg en de telefoon worden geïntegreerd. Er komt één enkele database, van waaruit burgers worden geïnformeerd. De toverwoorden die de overheid in dit verband hanteert zijn ‘gratis’, ‘snel’ en ‘op elk moment’. Buitenlandse zaken De ambtenaren van het ministerie van Buitenlandse Zaken krijgen de beschikking over betere ICT-middelen, waarvoor een extra bedrag van 11,8 miljoen euro wordt uitgetrokken. Een deel van dit geld zal worden besteed aan opleidingen. Dit jaar al worden de eerste nieuwe computersystemen geleverd. Op het departement staat kwaliteitsbewaking voorop. Intern leidt dat tot het gebruik van een geïntegreerd management informatie systeem (MIS), extern zal meer worden gecommuniceerd via e-mail en internet. Voor de eigen website wordt voor volgend jaar rekening gehouden met zo’n zestigduizend hits, bezoeken van bedrijven en particulieren die op die manier een dienst van het ministerie afnemen. Het meest zal de website worden geraadpleegd door bedrijven die zaken doen met ontwikkelingslanden. Het ministerie werkt ook mee aan plannen van de Organisatie voor Europese Samenwerking en Ontwikkeling. Hier ligt een accent op het verhogen van de arbeidsproductiviteit, onder meer door ICT-middelen in te zetten.