Unix op zijn 40e nog springlevend
De hardwareleveranciers zagen zelf ook wel in dat er een verre van ideale situatie was ontstaan. Maar samenwerken bleef moeilijk. In 1984 werd de X/Open Group opgericht, een initiatief van Bull, ICL, Siemens, Olivetti en Nixdorf (bijgenaamd de ‘Bison’), later aangevuld met Philips en Ericsson. Vier jaar later verenigde de hardwarewereld zich in de Open Software Foundation (OSF). De kar werd getrokken door Digital Equipment. het initiatief werd verder gesteund door Apollo Computer, Bull, Hewlett-Packard, IBM, Nixdorf Computer en Siemens AG. Deze groep werd wel aangeduid als de Bende van 7. De aanvankelijke kerngroep trok veel andere bedrijven aan, totdat het ledenbestand uit meer dan honderd organisaties bestond. De twee groepen werden opgericht om te proberen, de macht van de leveranciers zo niet te breken, dan toch om deze minder groot te maken, maar van harte ging dat nooit.Unix was vanaf het begin een kindje van Bell Laboratories, dan wel moedermaatschappij AT&T. Dit bedrijf, ook wel gekscherend Ma Bell geheten, bewaakte Unix als een kloek haar kuikens. Wie informatie over het besturingssysteem wilde hebben, diende zich bij Ma Bell te vervoegen, en nergens anders.“Ik wilde graag de ins en outs van Unix laten zien aan mijn studenten, zegt professor Andrew S. Tanenbaum van de Vrije Universiteit in Amsterdam, “en daarvoor had ik een kloon van de code nodig. Mijn keus viel aanvankelijk op V7 een versie die geoptimaliseerd was voor de PDP-computers van Digital. Maar nee, over die software mocht ik niets doceren, AT&T verbood het eenvoudigweg.”Om zijn studenten toch kennis te laten nemen van het binnenwerk van Unix besloot Tanenbaum een eigen versie van het besturingssysteem te bouwen, samen met zijn studenten. Het project startte in de tweede helft van de jaren tachtig en zou later uitmonden in het pakket met de naam Minix. Tijdens elk college werd een deel van Minix aangepakt en schreven de prof en zijn studenten de benodigde code in C. Minix is van het eerste begin ontworpen voor gebruik op een pc. Er was geen zeer dure hardware voor nodig. De versies 1 en 2 van het OS waren uitsluitend bedoeld voor onderwijsdoeleinden. De versie daarna, Minix 3, is bedoeld als werkpaard voor systemen die maar weinig resources tot hun beschikking hebben. Bijvoorbeeld embedded computers of de 100 dollar laptop.Door de actie van Tanenbaum werd Unix in feite opengebroken. Zijn software deed hetzelfde als de officiële Unix, maar nergens werd inbreuk gemaakt op de patenten van A&T. Dit tot groot genoegen van de toenmalige studenten, die soms het idee hadden dat ze als een David tegen de Goliath AT&T streden. Minix was de eerste open-source-uitvoering van Unix. Vier jaar later maakte Linus Torvalds de allereerste versie van zijn open-source-Unix, die later hoge ogen zou gooien onder de naam Linux. De gevestigde aanbieders moesten niet veel hebben van dat ‘open gedoe’ en bleven lang vasthouden aan een gesloten versie.Bart Muijzer, solutions architect bij Sun, zegt: “Solaris was aanvankelijk geheel toegespitst op de Sparc-processor, maar nu leveren we ook een versie die zich prima op zijn gemak voelt op Intel-hardware. Dat wil zeggen dat we geen monocultuur meer hebben en dat we kunnen profiteren van de vooruitgang die wordt geboekt bij beide typen processors. Solaris heeft een zogeheten Hardware Abstraction Layer, een laag software die alle eigenschappen van de onderliggende hardware vertaalt naar een uniform formaat waar het OS mee werkt.” Sun gaat door met de ontwikkeling van Solaris. “Unix is stevig verankerd in de Enterprise-hoek, we zullen er niet snel afscheid van nemen. Unix is trouwens bezig aan een migratie naar beneden, net zoals Windows dat doet, de andere richting op. Uiteindelijk komt Unix terecht op laptops en pc’s”, aldus Muijzer.Het aantal versies van Unix wordt, na de groei in de begintijd, momenteel weer geleidelijk minder. Dat komt ten dele doordat bepaalde hardwarelijnen niet meer worden geleverd en de bijbehorende Unix-versie dus verdwijnt. Dat is bijvoorbeeld het geval met de hardware van SGI, waarop de eigen Unix-variant Irix draaide. Ook Xenix van Microsoft is van het toneel verdwenen. Deze software werd opgekocht door SCO en vervolgens ondergebracht bij SCO Unix. NextStep, een geesteskind van Steve Jobs, haalde het ook niet, de code werd na de overname van NeXT door Apple gebruikt als basis voor het MacOS X besturingssysteem.Het ziet er niet naar uit dat er op korte termijn nog meer grote Unix-varianten zullen verdwijnen. De grote namen, Solaris, HP-UX, AIX en Linux, hebben allemaal plannen voor de toekomst. “Wij willen een nieuwe versie van AIX hebben op het moment dat een nieuwe versie van de Power-processor op de markt komt”, zegt René Veltman, product manager Power Systems bij IBM. Op de vraag of er over 20 jaar nog maar één Unix bestaat, antwoordt Veltman snaaks: “Dat moet dan AIX zijn, maar zeker is dat natuurlijk niet. Het blijft koffiedik kijken. IBM heeft wel een duidelijke roadmap en daar houden we ons strikt aan. Er zijn duizenden applicaties voor Unix en de belangrijkste daarvan hebben we inmiddels geport naar AIX. Gebruikers die vanaf een ander platform willen overstappen op AIX kunnen gebruik maken van een speciaal centrum, waar we hardware hebben staan en een beroep kunnen doen op aanwezige deskundigen. Inmiddels zijn in Europa twee van die centra, in Montpellier en Böblingen.”HP voert al sinds 1984 het product HP-UX en ook daar is sprake van een vastgelegde roadmap. “We hebben de zogeheten HP-UX 11i Software Roadmap opgesteld, gericht op toekomstige ontwikkelingen en wensen van gebruikers. Nu zitten we bij versie 3, die wordt gekenmerkt door de Adaptive Infrastructure, bedoeld om het rekencentrum zo goed mogelijk in te stellen op de werklast. In volgende versies worden de availability en security vergroot”, zegt Chris van Maaren, manager bij de afdeling critical systems van HP.De PA-Risc-processor, waarop eerdere versies van HP-UX waren toegespitst, wordt niet meer geleverd in nieuwe systemen. De besturingssoftware draait nu op Itanium. Hoewel het accent vooral ligt op HP-UX zijn andere smaken van Unix, die HP verkreeg door ettelijke overnames, nog aanwezig. Van Maaren: “Zelfs Tru64 Unix wordt nog gebruikt, hoewel dat toch langzaam wordt uitgefaseerd.” Dit was de eerste 64-bits Unix, ontwikkeld voor de toen razendsnelle Alpha-processor van Dec. Systemen met zo’n processor worden sinds 2005 niet meer nieuw verkocht. Er worden alleen nog machines geleverd die ‘refurbished’ zijn, als geste aan bestaande klanten.Naast de gevestigde Unix-versies heeft Linux bestaansrecht verworven. Het is een puur open variant van Unix , die is gebaseerd op Minix. “Als ik geen verbod had gekregen van AT&T om les te geven in Unix V7, dan had ik nooit mijn eigen Minix ontwikkeld en Linus had dan nooit Linux kunnen schrijven. Dus als je het goed bekijkt, is AT&T indirect zélf verantwoordelijk voor het ontstaan van Linux”, zegt Tanenbaum.De open-sourcegedachte is bij Linux tot het uiterste doorgevoerd. Gebruikers en groepen mogen de code bekijken en ook aanpassen aan de eigen wensen. “Voor de traditionele aanbieders van software zit er misschien een vreemd verdienmodel achter Linux”, zegt Dirk-Peter van Leeuwen, vice president centraal en Oost-Europa van Red Hat, “want de software is gratis en de kassa rinkelt pas als de gebruikers ondersteuning gaan vragen.” Open-sourcesoftware wordt in de regel snel aangepast op wensen die leven binnen de gebruikersgemeenschap. Van Leeuwen: “Op dit moment gaat de belangstelling vooral uit naar technieken voor virtualisatie en aan het eind van dit jaar kunnen we al een Enterprise Virtualization versie van Red Hat Linux aanbieden.” Volgende projecten dienen zich al aan, zoals cloud computing. Ook wordt Linux steeds aangepast aan nieuwe generaties hardware. “Daarvoor hebben we doorlopend contact met Intel en AMD. We zien dat Microsoft daar wat trager mee is”, zegt Van Leeuwen.Analist Ken Milberg heeft de grote Unix-versies eens met elkaar vergeleken en hij trekt de conclusie dat AIX de enige smaak van Unix is, die er marktaandeel heeft bijgewonnen. HP-UX was de eerste met de mogelijkheid om een OS voor een specifieke omgeving te kopen. Bijvoorbeeld een bundel die geheel was gericht op een high-avaliabilityomgeving. En Solaris is de eerste Unix die kan worden gebruikt voor paravirtualisatie, een techniek waarbij Unix draait als gast-systeem binnen een Xen-virtualisatiecomplex.De verschillende Unix’en gaan min of meer hun eigen weg, zonder al te veel van elkaar af te gaan wijken. “Het is moeilijk om in de toekomst te kijken, maar ik vermoed dat de huidige Unix-smaken en Linux nog geruime tijd naast elkaar zullen blijven bestaan”, zegt Tanenbaum.