Mac bestaat een kwart eeuw
De nieuwe ‘microcomputer’ zou de redding worden van het bedrijf dat door enkele geflopte producten, de Apple III en de Lisa, in zwaar weer verkeerde.
De unieke grafische gebruikersinterface van de peperdure en slecht verkopende Lisa – introductieprijs 9995 dollar, 30.000 gulden in Nederland – stond echter wel model voor de Macintosh, die oorspronkelijk was bedoeld als goedkoop (500 dollar) massaproduct. Steve Jobs, die ernstig had gefaald met de Apple III, ontfermde zich over de ontwikkeling van de Mac en maakte er een baanbrekend product van. Een soort ‘baby-Lisa’ met een veel vriendelijker prijskaartje: 2495 dollar.
Apple presenteerde de Mac als antwoord op de IBM-pc die in augustus 1981 was geïntroduceerd. Een degelijke, uitbreidbare, maar o zo saaie personal computer die snel aan populariteit had gewonnen in het bedrijfsleven. De Macintosh zou ‘de computer voor de rest van ons’ moeten worden. Hoe sterk Apple zich tegen IBM afzette, kwam ook tot uiting in de commercial die de introductie van de Mac begeleidde. Daarin werd met een duidelijke knipoog naar de science-fictionroman 1984 van George Orwell een ‘Big Brother’-achtige sfeer opgeroepen die dankzij de Mac aan diggelen ging.
Er is veel geschreven over de herkomst van de ideeën die aan de Mac, en voor hem de Lisa, ten grondslag lagen. Tijdens twee bezoeken aan het vermaarde Palo Alto Research Center (PARC) van Xerox maakte Jobs in 1979 kennis met innovatieve technologieën als de grafische gebruikersinterface en de computermuis. Als copierfabrikant zag Xerox weinig emplooi voor deze vindingen, maar Jobs des temeer. De Lisa en de Mac waren het resultaat. Jaren later pas zou ook Microsoft met Windows zich tot de grafische interface bekeren.
Lang zou Jobs in eerste instantie niet van het succes van de Mac genieten. In september 1985 keerde hij na interne conflicten Apple de rug toe en richtte het bedrijf NeXT op, een fabrikant van krachtige grafische werkstations. Het van Unix afgeleide besturingssysteem NextStep zou later weer de basis vormen voor Mac OS X, de opvolger van het op dood spoor geraakte Mac OS 9. NextStep vormde ook het entreebewijs waarmee Jobs zich in 1997, aanvankelijk als interim-CEO, andermaal als redder van Apple en de Mac ontpopte.
Na zijn terugkeer haalde Jobs onder meer een streep door de klonenbouwers. Apple had sinds najaar 1994 geëxperimenteerd met licenties op het Mac OS aan Radius en Power Computing in een poging de marktbasis van zijn platform te verbreden. Onder Jobs werd de Mac weer een gesloten systeem. Maar tot op de dag van vandaag geeft klonenmaker Psystar zich niet gewonnen. In een door Apple aangespannen rechtszaak claimt Psystar dat Apple auteurswetten schendt door het Mac OS onlosmakelijk aan de Apple-hardware te koppelen. Psystar zegt dat het legaal verkregen exemplaren van Mac OS X op pc’s met Intel-processors installeert. De rechtszaak zal in april dienen.
Apple is allang geen ‘Mac-only’-fabrikant meer. Het bedrijf veranderde zelfs zijn naam – de toevoeging ‘Computer’ verdween – om aan te geven dat het nu een breder assortiment van elektronicaproducten (iPod, iPhone, iTunes) aanbiedt.
Ondanks die diversificatie blijft de Mac het goed doen. Uit onderzoek van NetApplications, gebaseerd op bezoekers van 40.000 websites, blijkt dat het aandeel van de Mac wereldwijd in december 2008 was opgelopen tot 9,6 procent. In oktober 2007 lag het nog op 8,2 procent. In de Verenigde Staten, het belangrijkste Apple-bolwerk, steeg het aandeel van de Mac in nieuwe pc-verkopen volgens Gartner tussen het vierde kwartaal van 2007 en 2008 van 6,7 naar 8 procent.
Apple heeft altijd al gebruikers aangesproken die exclusiviteit en design belangrijker vinden dan uitbreidbaarheid en een lage prijs. Dat de Mac veel minder last blijkt te hebben van virussen en andere malware speelt ook een rol. Apple heeft verder garen gesponnen bij de overstap van Motorola- op Intel-processors en op het gebruik van standaardcomponenten, gangbare grafische chips en aansluitingen zoals USB. De keuze voor Intel maakte het veel eenvoudiger om op een Mac naast Mac OS ook Microsoft Windows als tweede besturingssysteem te installeren. In bedrijven kan dat als argument gelden om een onwillige IT-afdeling, die voor alles standaardisatie nastreeft, over de streep te helpen.